Groot personeelstekort en toch werkloos thuis: 'Soms loont werk niet'

Dit jaar groeit het aantal banen in Midden-Utrecht nog, blijkt uit het rapport Regio in Beeld. Dat is vanaf volgend jaar anders: dan stopt de banengroei. Gek genoeg blijft het personeelstekort toch bestaan. Dat heeft vooral te maken met twee dingen: mismatch tussen werkgevers en werkzoekenden en de vergrijzing. Zo blijft de zorg een zorgenkindje. "Er komen door vergrijzing veel mensen bij die zorg nodig hebben", zegt Beatrijs Wijnberg van het UWV. "Daarnaast is er een grote groep zorgpersoneel dat de komende jaren stopt met werken vanwege pensioen."

Het tegenstrijdige is dat er in onze regio toch nog 57.000 mensen wonen die thuiszitten, terwijl ze wel wíllen werken. Dit zogeheten "onbenutte arbeidspersoneel" bestaat uit verschillende categorieën: onbenutte deeltijders (25.000, zij werken al maar willen en kunnen meer uren draaien), werklozen (18.000 mensen die op zoek naar werk zijn) en semi-werklozen (14.000, zij zijn tijdelijk niet beschikbaar vanwege bijvoorbeeld ziekte of een opleiding).

Tim Huppertz (26) uit Amersfoort is zo'n 'onbenutte deeltijder'. Hij werkt als zzp'er in de licht- en audiotechniek en ontvangt een uitkering van zo'n 1000 euro per maand. Door de inflatie komt hij niet altijd rond. "Dan moet ik mijn ouders om geld vragen. Ik ben dagelijks met geld bezig, ik sta met mijn rekenmachine in de supermarkt. Soms zie ik de mensen kijken: wat is hij aan het doen?"

Tim zou dolgraag 32 uur per week ergens aan de bak gaan. "Dat mag van alles zijn voor mij. Met 32 uur werk zou ik in het weekend nog voor mijn eigen bedrijfje aan de gang willen." Maar het loont voor hem niet om meer te werken. "Als je solliciteert, krijg je te horen dat je minimumloon krijgt. Je eindigt dan op precies hetzelfde punt als waar je gestrand bent met je uitkering, en houdt dus alsnog niets over."

Beatrijs Wijnberg van het UWV is voorzichtig als ze het over een oplossing voor dit vraagstuk heeft. "Dat is een politieke vraag. Er zijn genoeg voorbeelden van mensen voor wie werken inderdaad niet loont. Denk bijvoorbeeld aan een alleenstaande moeder die 24 uur werkt en daarnaast huur- en zorgtoeslag ontvangt. Als je meer uren gaat werken, vervallen ál die toeslagen en moet je er bijvoorbeeld ook nog kinderopvang bij nemen. Een hoger loon compenseert dat bijna nooit. Het systeem van die toeslagen is te complex."

Tegelijkertijd is het systeem van sociale zekerheid er "een die we moeten koesteren", vindt Wijnberg. "Als je het mij vraagt, zou een basisinkomen een goede oplossing zijn. Dan loont het altijd om meer te werken. Maar dat is een persoonlijke mening", benadrukt ze. "Het is uiteindelijk aan slimme mensen in Den Haag om hier de komende periode een oplossing voor te bedenken."

Ook werkgevers zullen zich soepeler moeten opstellen, merkt het UWV op. "Een voorbeeld: ik ken iemand die alweer thuis zit nadat hij net een nieuwe baan had. Zijn baas was blij met hem, en andersom vond hij het werk leuk. Alleen functioneert hij niet goed met veel mensen om zich heen, dan kan hij zich niet concentreren. Het enige wat zijn baas zou moeten faciliteren is een apart kamertje voor hem. Maar die wilde dat niet: iedereen werkt in een kantoortuin hier, dus jij ook. Die starre houding, dat is niet meer van deze tijd."

De werving van nieuwe werknemers kan ook beter, denkt arbeidsmarktdeskundige Vera Koning. "Uit landelijk onderzoek blijkt dat 60 procent van de werkgevers bij een vacature die niet wordt vervuld alleen de vacature wat langer open laten staan en misschien nog op een extra website publiceren. Soms schrijven ze een uitzendbureau aan. Dat werkt natuurlijk niet: iedereen vist uiteindelijk in dezelfde – lege - vijver."

Open hiring zou een oplossing kunnen zijn: "Een uit Amerika overgewaaide trend, waarbij iedereen die bij een werkgever solliciteert wordt aangenomen. Het maakt niet uit wat hun achtergrond is, of ze een crimineel verleden hebben of iets anders hebben meegemaakt. Het kan natuurlijk niet in iedere sector. Maar steeds meer werkgevers bedenken creatieve oplossingen om personeel aan zich te binden."