Een nakkie het nieuwe normaal? Documentairemaakster Kim (22) dook in de Utrechtse drugswereld
Utrecht - Een sleuteltje op de wc of bij het inkakken een kwartje bijpakken. Documentairemaker Kim Rebergen had het idee dat iedereen om haar heen drugs gebruikte. Is dit het nieuwe normaal, vroeg ze zich af. Ze maakte er een documentaire over met een voor haar verrassende conclusie: zo genormaliseerd zijn drugs helemaal niet.
Op de vraag waarom ze de documentaire heeft gemaakt antwoordt de 22-jarige Rebergen droogjes: "Omdat ik een afstudeeropdracht moest hebben." Lachend voegt ze toe dat dat maar een klein deel van de reden was. Als journalistiekstudent én iemand die graag uitgaat verbaasde ze zich over hoe mensen om haar heen over drugs praatten. "Alsof het de normaalste zaak van de wereld is."
Soms lijkt het dat een nakkie nemen op de wc normaler is dan een shotje aan de bar.
Het leidde tot een zoektocht met als centrale vraag of drugsgebruik de nieuwe norm is, vooral onder jongeren. Die onderneming begon op de Uithof in Utrecht, want Kim wilde weten of zij de enige was die dit dacht. "Ik merk wel dat het vaak terugkomt in het dagelijks leven, op sociale media en in liedjes", zei een student die daar rondliep. En een ander: "Soms lijkt het dat een nakkie nemen op de wc normaler is dan een shotje aan de bar." Een nakkie is het snuiven van bijvoorbeeld cocaïne.
Wat vooral duidelijk werd uit die rondvraag: alle studenten op de Uithof kennen wel iemand die drugs gebruikt. Maar zelf gebruiken, dat doen ze naar eigen zeggen niet.
Op haar werk had Rebergen het met een paar oudere collega's over haar bevindingen. "Die vertelden dat dit volgens hun vroeger niet zo was. Dus ik dacht: misschien is er wel iets veranderd."
De normalisering van drugs kwam anderhalve week geleden nog in het nieuws, toen het Utrechtse festival Smeerboel een alternatief blokkenschema publiceerde. Daarin stonden termen als 'halfje erin' en 'bijpakken': populaire verwijzingen naar het gebruik van xtc. Een grap, aldus Smeerboel. Maar niet iedereen kon de humor waarderen: verschillende politici vonden dat het festival het gebruik van drugs zou promoten. Andere experts stelden juist dat Smeerboel op deze manier een open gesprek over drugsgebruik mogelijk maakte.
De cijfers
Om erachter te komen of er inderdaad iets is veranderd, trok Rebergen naar het in Utrecht gevestigde kennisinstituut Trimbos, dat gespecialiseerd is in verslavingszorg. Daar sprak ze met Martha de Jonge, projectleider Drugspreventie. "Het drugsgebruik is het hoogst bij jongeren tussen de 20 en 25 jaar", legde zij uit. Tot zover geen verrassingen.
Ook hoogleraar jeugdcultuur en popmuziek Tom ter Bogt van de Universiteit Utrecht bevestigde in eerste instantie het beeld dat Rebergen had van drugsgebruik. "Het xtc-gebruik in Nederland is vier keer hoger dan het Europees gemiddelde." Dat heeft volgens hem veel te maken met de "geweldige festivalcultuur" in Nederland. "Xtc-gebruik hoort bij party's. Al sinds de jaren '90 is het grote partycircuit verweven met het xtc-gebruik in Nederland."
Op basis van alleen deze cijfers had Rebergen de simpele conclusie kunnen trekken dat drugsgebruik alomtegenwoordig en redelijk genormaliseerd is, zeker onder jongeren. Maar de experts zouden geen experts zijn als zij niet ook meteen wat nuance aanbrachten.
Uit de cijfers blijkt geen schrikbarende stijging in drugsgebruik. Dus het idee dat iedereen het doet, is vals.
"Ik denk dat er wel groepen zijn waarin het gebruik van drugs veel voorkomt, veel besproken wordt en dat in die groepen het gebruik redelijk genormaliseerd is", zegt De Jonge. Welke groepen dat dan precies zijn, is moeilijk te zeggen. "Er is een Gronings onderzoek dat suggereert dat het gebruik van sommige drugs genormaliseerd is onder mannelijke leden van studentenverenigingen. Maar dus niet onder andere groepen studenten."
Wie nog verder uitzoomt naar de maatschappij als geheel ziet al helemaal een ander beeld, aldus De Jonge. "Als we kijken naar de hele samenleving is het absoluut niet genormaliseerd. Er zijn ontzettend veel mensen die geen drugs gebruiken en een groot deel daarvan wil er ook niets van weten."
Daar is Ter Bogt het helemaal mee eens. Hij pakt de cijfers van Trimbos erbij. Ongeveer een kwart van de 18 tot 24-jarigen gebruikte in het afgelopen jaar cannabis, zo'n 10 procent van de Nederlanders heeft ooit xtc gebruikt en iets meer dan 6 procent snoof ooit cocaïne. "Uit de cijfers blijkt geen schrikbarende stijging in drugsgebruik. Dus het idee dat iedereen het doet, is vals. Het is nog steeds een minderheidsverschijnsel."
Gesprek voeren
Drugsgebruik is dus allesbehalve genormaliseerd, blijkt uit de cijfers. Niet in de samenleving als geheel én ook niet onder studenten. Niet het antwoord dat Rebergen verwachtte, bekent ze eerlijk. "Ik had verwacht dat het een stuk meer zou gebeuren."
Ze denkt dat dat komt door haar eigen omgeving. Als student die graag uitgaat, kent ze waarschijnlijk meer gebruikers dan gemiddeld. "Trimbos geeft aan dat het heel erg afhangt van de bubbel waar je zelf in zit. Als je vrienden het doen, denk je: iedereen zal het wel doen."
Bovendien wordt er over drugsgebruik veel gezegd en geschreven, merkt Rebergen. "Met allerlei berichten over drugs helpen ook de media een handje mee. Daar werk ik nu zelf ook aan mee." Als iets negatiefs ziet ze dat niet. "Het is denk ik een goede ontwikkeling dat er meer over wordt gesproken. Daarmee haal je het taboe eraf, waardoor mensen er misschien verstandiger mee omgaan, elkaar advies kunnen geven."
Taboesfeer
Daar is De Jonge van Trimbos het niet helemaal mee eens. "Ik denk dat het taboe er allang af is. Er moet in mijn ogen niet per se meer, maar beter geïnformeerd over drugsgebruik worden gepraat. Dat mensen begrijpen waarom jongeren drugs gebruiken en dat het binnen bepaalde groepen normaler wordt om bijvoorbeeld te zeggen dat je niet wil gebruiken. Of als je je zorgen maakt over het gebruik van een ander. Dat zit nog wel in de taboesfeer en daar moet verbetering in komen."
Rebergen zelf is blij dat haar documentaire helemaal af is én dat ze er door een goede beoordeling mee is afgestudeerd. Toch moet ze nog wel even wennen aan haar eigen conclusie. "Mijn gevoel zegt nog steeds dat het heel normaal is", vertelt ze lachend. "Maar dat komt vast door mijn eigen bubbel."
De documentaire 'Drugs: het nieuwe normaal?' van Kim Rebergen wordt morgenavond om 20.15 uur uitgezonden op RTV Utrecht en is nu al online te bekijken via deze link.
