Croeselaankrakers blijven zitten, hierom kan Utrecht (nog) niet ingrijpen

Tot 2010 was kraken toegestaan, mits een pand langer dan een jaar leegstond. Daar kwam verandering in met de anti-kraakwet. Kraken werd illegaal en sindsdien riskeren krakers een jaar celstraf. Dat betekent niet dat krakers zomaar een pand uitgezet kunnen worden, legt advocaat Martin Jeths uit. "Als het geen heterdaadje is, blijft het verdomd lastig."

Dat blijkt ook in het geval van de krakers aan de Croeselaan. Op 13 augustus betrokken zij daar vier woningen die maanden leegstonden. De gemeente kocht de woningen om ze op termijn te kunnen slopen voor nieuwbouw. De krakers vinden het schandalig dat woningen zo lang leegstaan terwijl er een wooncrisis is.

Volgens de gemeente was het de bedoeling snel bewoners voor de huizen te vinden. Sterker nog: twee dagen voor de kraakactie zijn kandidaat huurders voor de panden gevonden, aldus Utrecht. De krakers kregen daarom te horen dat ze op 18 augustus weer weg moesten. Dat weigerden ze, ze willen tot 17 september blijven en pas plaatsmaken als de woningen verhuurd worden aan kwetsbare groepen, zoals statushouders en mensen die uitstromen uit de maatschappelijke opvang.

Maar als kraken verboden is, waarom werden de krakers dan niet meteen de panden uitgezet? Volgens advocaat Jeths omdat bij kraken verschillende rechten met elkaar botsen. Voor het Utrechtse advocatenkantoor Tomlow behartigde hij de afgelopen jaren de belangen van meerdere pandeigenaren die met krakers te maken hadden. "Waar het op neerkomt is dat je tegen het huisrecht aanloopt."

Dat grondrecht houdt in dat het niet toegestaan is iemands huis te betreden zonder diens toestemming. "Dat wil zeggen dat als je ergens een tafel, stoel en bed hebt staan, anderen niet zomaar mogen binnentreden."

Dat betekent dat je krakers eigenlijk alleen direct kunt wegkrijgen als je ze op heterdaad betrapt terwijl ze het huis kraken. Ze bewonen het huis dan nog niet en dus geldt ook het huisrecht nog niet. "Dan is het huisvredebreuk en kun je ze arresteren."

Aan de Croeselaan is het daarvoor te laat en ook overleg tussen de gemeente en krakers lijkt niets op te leveren. Daardoor zijn er volgens Jeths nog twee wegen te bewandelen voor de pandeigenaar. De eerste is de strafrechtelijke, waarbij aangifte moet worden gedaan. De politie en het Openbaar Ministerie (OM) ontruimen het pand vervolgens.

Dat is in de praktijk niet zo makkelijk als het klinkt, want de krakers kunnen een kort geding aanspannen tegen de ontruiming. Daar hebben ze zeven dagen de tijd voor. "Ze kunnen dan bijvoorbeeld aanvoeren dat ze ten onrechte worden ontruimd, omdat het pand al zolang leeg staat. Die kort gedingen worden vaak gebruikt om tijd te winnen en bovendien heeft het vervolgen van krakers vaak geen prioriteit." Het maakt de strafrechtelijke route tijdrovend en daarmee vaak onaantrekkelijk.

Om die reden wordt volgens Jeths vaak gekozen voor de civielrechtelijke route. "Dan zeg je eigenlijk dat iemand inbreuk pleegt op jouw eigendomsrecht." Dat grondrecht botst in dit geval met het eerder genoemde huisrecht. "Artikel 12 en 17, die botsen met elkaar. Dat zie je vaker, bijvoorbeeld tussen vrijheid van meningsuiting en het verbod op discriminatie. Bijvoorbeeld bij de koranverbranding nu."

Het is dan aan de rechter een afweging te maken tussen de belangen van de eigenaar en die van de krakers. "Als een pand langer dan een jaar leegstaat, kun je je afvragen wat het belang van de eigenaar is. Want de rechter moet ook kijken naar krakers die een dak boven hun hoofd nodig hebben, zeker met de wooncrisis van nu."

De gemeente Utrecht lijkt er in ieder geval vanuit te gaan dat haar belangen zwaar genoeg wegen. Een woordvoerder laat weten dat er nu "processtappen genomen worden om tot een kort geding te komen". Wanneer dat moet dienen is nog niet bekend. Het betekent in ieder geval dat de krakers nog wel even blijven zitten. Jeths: "Ondanks dat kraakverbod is het nog steeds een gedoe mensen eruit te krijgen. Dat is niet veranderd."