Elisa herdenkt tot slaafgemaakte voorouders tijdens Keti Koti: ‘Met mijn gedichten breng ik hun verhalen dichtbij’
Utrecht - Dichter Elisa Lo-A-Njoe (23) eert haar tot slaaf gemaakte voorouders middels een poëtische voordracht tijdens Keti Koti. Zo droeg ze gister een gedicht voor tijdens de onthulling van het slavernijmonument in het Griftpark en vandaag in het ZIMIHC theater in Zuilen. Ze vertelt wat de herdenkingsdag voor haar betekent. “Het draait om erkenning en herkenning."
Tijdens Keti Koti wordt jaarlijks op 1 juli de afschaffing van de slavernij gevierd en herdacht. Keti Koti betekent ‘verbroken ketenen’ en verwijst naar de boeien waarmee de tot slaafgemaakten werden vastgezet.
"Ik neem elk jaar vrij op deze dag. Het eren van mijn voorouders staat voor mij centraal. Als kind ging ik met familie naar het Keti Koti festival in Amsterdam, waar we genoten van de muziek en het eten. Ik vond het zo mooi om alle mensen in klederdracht te zien. Daarom vind ik het echt bijzonder dat er nu ook een viering is in Utrecht, waarbij ik mijn Surinaamse koto (traditioneel kledingstuk, red.) kan dragen."
Spiritueel inzicht
Haar hele leven voelt de jonge dichter al een grote nieuwsgierigheid naar de Surinaamse geschiedenis en cultuur. "In 2021 deed ik mee aan een project waarbij ik een stamboomonderzoek deed. Mijn familie stamt voornamelijk af van tot slaafgemaakte mensen die van Afrika naar Suriname werden verscheept. Daarnaast kwam ik informatie tegen over een Chinese voorouder die in 1860 naar Suriname werd verscheept om op een plantage te werken. Het is niet duidelijk of hij ook tot slaaf gemaakt was. Wel is duidelijk dat mijn familie onze achternaam aan hem te danken heeft."
Door het onderzoek te doen, ervaarde ze meer verbondenheid met haar voorouders. "Ik voelde me rijker als individu. Al die mensen hebben geleefd zodat ik uiteindelijk kan bestaan om deze verhalen te vertellen op mijn manier. Vaak verwijs ik in mijn gedichten naar natuurelementen zonder dat ik me daar bewust van ben. Toen ik eens meedeed aan een winti ritueel (winti is een traditionele Surinaamse religie, red.), raakte ik een soort trance en kreeg ik een spiritueel inzicht. Ik bedacht me dat mijn voorouders misschien wel via mij spreken en ik daarom zo vaak de natuur als metafoor gebruik in mijn teksten."
Het voelt voor haar als een logische stap om deze verhalen een podium te geven. "Mijn voorouders hebben dat niet kunnen doen. Met mijn gedichten breng ik hun verhalen en ervaringen dichtbij, zodat ze niet worden vergeten. Elke keer als ik mijn gedichten over mijn voorouders voordraag, voelt het alsof ze achter mij staan en mij met een hand op de schouder steunen."
Feest meevieren
Volgens Elisa begrijpt niet iedereen het belang van Keti Koti, zo is aan de reacties te merken. "Zodra het in de politiek wordt erkend, zullen mensen beter begrijpen waarom het van belang is. In Utrecht was er een aanleiding voor de excuses toen het boek Slavernij en de stad Utrecht werd uitgebracht. Maar naar mijn idee heeft het kabinet een random datum uitgekozen. In elk geval is het goed dat er erkenning is gekomen want dat is beter dan niets."
Ze hoopt dat mensen meer begrip tonen voor deze geschiedenis en tegelijk beseffen dat het ook een onderdeel is van hun eigen geschiedenis. "Ondanks dat de slavernij 150 jaar geleden werd afgeschaft, zijn de gevolgen voor nakomelingen van tot slaafgemaakte mensen nog altijd voelbaar. Een persoon met een niet-witte huidskleur wordt vaak nog ongelijkwaardig behandeld."
Allesomvattend ziet de dichter Keti Koti als een moment van bewustwording. "Het draait om erkenning en herkenning. Daarom hoop ik ook dat mensen leren luisteren naar elkaar en meeleven met de verhalen. Keti Koti gaat helemaal niet om de tegenstelling tussen ‘wij’ en ‘zij’: de nakomelingen van de tot slaafgemaakten en de nakomelingen van de slavenhouders. Het gaat om het samenkomen en besef hebben van wat er is gebeurd en dat we daar allemaal bij stilstaan. Ik hoop dat iedereen zich onderdeel voelt en het feest wil meevieren. Iedereen die interesse heeft en lekker wil eten en dansen, is meer dan welkom.”
Een passage uit Elisa's gedicht voor het Utrechtse slavernijmonument Vlucht en Verzet:
We staan stil
zodat onze voorouders rusten op onze schouders
en wij ze dragen
hun kracht is niet verzwakt
het stroomt door
het stroomt door onze stemmen
de geschiedenis zullen we vertellen en hun verhalen zullen niet vergaan
we zullen alle energie verzamelen van de windkracht en de golven van de oceaan
vrede is nodig om door te gaan
dus we staan stil
zodat onze voorouders rusten op onze schouders
en wij ze dragen
samen absorberen we de informatie
en gaan we met elkaar in gesprek
dit is waar we vermenigvuldigen in plaats van verdelen
waarin heling en samenkomst is verweven
vanaf het verleden tot in de toekomst belichamen
wordt het heden versterkt
en bewustwording beweging tot een verandering brengt
