Oude Pieter Baan Centrum in Utrecht gaat voorzichtig open

Het hele gevangeniscomplex is in november gekocht door projectontwikkelaar KondorWessels Vastgoed en moet op termijn geschikt worden gemaakt voor woningen en werkruimtes. Voordat het zover is moet eerst nog het bestemmingsplan worden aangepast en een definitief plan voor de verbouwing worden opgesteld. De gemeente Utrecht en de projectontwikkelaar verwachten nu dat er in 2027 – 2028 met de bouw kan worden begonnen. "We denken dat dit realistisch is", zegt Thomas Piekhaar van KondorWessels Vastgoed.

De oude observatiekliniek en de voormalige vrouwengevangenis aan de Gansstraat worden al sinds eind 2018 niet meer gebruikt als kliniek en gevangenis. Sindsdien zitten er kleine bedrijven, kunstenaars en creatieve ondernemers, als een vorm van leegstandsbeheer. Voorlopig blijft dat zo. Sterker nog: KondorWessels Vastgoed zoekt vanaf nu nog meer tijdelijke huurders en heeft daarvoor een beheersorganisatie Het Wakkere End opgetuigd, met een knipoog naar de bijnaam van deze plek aan de Gansstraat, het Luie End.

Piekhaar zegt dat ze achter de dikke gevangenismuren "een bruisende creatieve broedplaats" willen krijgen. Die is de afgelopen jaren deels al vanzelf ontstaan met bijvoorbeeld de videokunst van Light-up en festival Uncloud als de meest zichtbare voorbeelden. Maar dat mag allemaal nog groter worden, zegt de projectontwikkelaar. Er wordt zelfs voorzichtig gekeken naar tijdelijke woonplekken voor noodopvang voor kwetsbare jongeren. "Daar zijn we wel mee bezig om dat te onderzoeken. Alleen vergt dat wat extra onderzoek om te kijken of dat daadwerkelijk haalbaar is."

Kunstenaar Jan Willem Campmans, van Light-up, die er al vijf jaar zit, ziet ook dat 'de loop er steeds meer in komt'. "Ja, dat gebeurt nu al, gelukkig. Ik denk dat dat heel erg bijdraagt aan een goede atmosfeer. Je merkt dat er wat meer aanloop is en dat je nieuwe mensen ontmoet. Voor je het weet heb je een praatje en komt daar misschien ook wel weer werk uit voort. Het gaat van gesloten naar open, en dat is echt wel een meerwaarde."

De verbouwing over een paar jaar moet voldoen aan een flink pakket van eisen dat is opgesteld door de gemeente. Van alle woningen die er moeten komen is bijvoorbeeld 25 procent sociale huur voor kwetsbare groepen. Verder komen er ateliers en is er in de plannen ook ruimte voor horeca. Een koffietentje, bijvoorbeeld, op de hoek met de Oosterspoorbaan. Of een restaurant in de voormalige barak uit de Tweede Wereldoorlog, met een terrasje aan de Kromme Rijn.

Alleen het oranjerode kantoorpand in het midden van het complex wordt afgebroken, zodat er een pad komt van de Gansstraat naar de oever van de Kromme Rijn. De oude vrouwengevangenis, de directeurswoning en de betonnen observatiekliniek blijven grotendeels staan. De cellen, zoals je die nu ziet in de oude gevangenis, blijven dus ook behouden. Dat was in het begin nog best een beetje 'creepy', een gevangenis als werkplek, zegt Campmans, maar inmiddels is de sfeer in het gebouw echt wel ten goede veranderd.

"Helemaal in het begin was het echt spookachtig. Er waren ruimtes, waarbij ik meteen rechtsomkeert maakte, vanwege een onderbuikgevoel. Nu komen mensen hier en vinden ze het mooi en gezellig. Ik ben blij dat dat gelukt is."

Wat KondorWessels Vastgoed betreft krijgt ook de beladen geschiedenis van de gebouwen een plekje in het nieuwe complex. "We willen het verhaal blijven vertellen. Er gaan ook QR-codes komen waarin je kan zien wat de historie is geweest van de plek. Op korte termijn komt er al een 'experience' waarin je zelf kunt ervaren hoe het was om in het Pieter Baan vast te zitten. Wat dat betreft proberen we met alles rekening te houden, hier."