Tijdens de orgelzomer in de Domkerk moet organist Jan Hage flink aan de bak: 'Het is soms echt ploeteren'

Jan Hage bespeelt het orgel van de Domkerk inmiddels zo'n 12 jaar. Naast het poortje waar hij door moet lopen om bij het orgel te komen, hangt een bord met de namen van alle 31 organisten sinds 1418, met als laatste dus de zijne. "Dat is natuurlijk heel bijzonder. De Dom is absoluut een van de belangrijkste plekken voor kerkmuziek en voor orgel in Nederland, het is echt een topplek. Het orgel is monumentaal, van een grote klankschoonheid, het klassieke en het romantische wordt gecombineerd. Mensen zeggen ook wel eens, het is een soort kameleon, dit orgel. Of je oude muziek speelt of Bach, romantiek of hedendaagse muziek, het klinkt allemaal fantastisch."

Het huidige orgel is niet het eerste orgel in de kerk en hangt ook niet op dezelfde plek als het vorige. De kerk is gebouwd als kathedraal van het rooms-katholieke bisdom maar in 1580 werd hij protestants. De katholieken gebruikten orgelmuziek om de mis op te luisteren en het koor te ondersteunen. Het orgel in de Domkerk verloor die functie toen de protestanten de kerk in handen kregen. Hage: "Toen werden de orgels in eerste instantie helemaal niet gebruikt voor het begeleiden van de gemeentezang. Dat werd gezien als iets paaps, als iets rooms en dat was fout. Maar vervolgens bleek dat die gemeentezang zo chaotisch verliep dat men van de nood een deugd heeft gemaakt en die orgels toch is gaan gebruiken om de gemeentezang te begeleiden."

In de 19e eeuw was het vorige orgel aan vervanging toe. Inmiddels hing het ook niet echt meer op een goede plek om die gemeentezang te begeleiden, aan de zijkant van de kerk in plaats van in de richting van de gelovigen. In 1674 was het middenschip van de Domkerk tijdens een hele zware storm ingestort en kwam de Domtoren los van de kerk te staan. Er werd een nieuwe muur gebouwd en daar werd de preekstoel tegenaan gezet.

In 1831 werd boven de preekstoel het nieuwe orgel gebouwd door de Utrechtse orgelbouwer Bätz. Jan Hage: "Het orgel is echt bedoeld voor de gemeentezang, daarom was een orgel nodig met flink wat draagkracht om die gemeentezang te begeleiden. Bijzonder is dat de firma Bätz heel veel pijpwerk heeft gebruikt van het vorige orgel. Het heeft daarom een hele specifieke klank en een heel eigen karakter. De reden waarom dat gebeurde is niet helemaal duidelijk. Sommigen zeggen dat het financiële redenen waren, anderen zeggen dat het pijpwerk van zo'n hoge kwaliteit was dat ze dat niet zomaar verloren wilden laten gaan."

Organist worden was al heel jong zijn droom. "Mijn moeder en haar broer speelden orgel, dus het was heel vanzelfsprekend. Ik wist op de lagere school al dat ik organist wilde worden. Al die klanken die je eruit kunt halen vind ik heel bijzonder. Het is een soort eenmansorkest. Er zijn veel registers die andere instrumenten imiteren en ik had veel grammofoonplaten in die tijd. Ik vond het geweldig, dat was mijn muzikale wereld. Op school waren er altijd wel een paar die dat ook deden, die bijvoorbeeld ook orgelles hadden. Maar toen ik wat ouder werd was het wel heel bijzonder dat ik me zo voor klassieke muziek interesseerde, dan was je wel een klein beetje een buitenbeentje. Ik vond het wel geweldig toen ik in Utrecht muziekwetenschap ging studeren en ineens allerlei mensen om me heen had die dat ook geweldig vonden."

En dan dus die spierballen. Met zijn 3698 pijpen is het orgel van de Domkerk lang niet het grootste orgel ter wereld, die eer gaat naar de Sint Stefans Dom in Passau, dat heeft er bijna 18.000. Maar met z'n 50 registers (groepen orgelpijpen met een zelfde klankkleur), 3 klavieren en een voetklavier kan organist Jan Hage eindeloos variëren met muziek. Maar soms is dat wel hard werken. "Elk klavier bedient een ander deel van het orgel. En die klavieren kun je aan elkaar koppelen. Als je dan één toets indrukt gaan er twee andere mee. Zo kan je het hele orgel tegelijk laten horen. Maar dat maakt het heel zwaar. Dit is een berucht zwaar orgel. Als je bijvoorbeeld wilt trillen, dan moet je heel hard werken om dat goed te krijgen, dat is echt ploeteren."

In juli en augustus zijn er elke zaterdagmiddag orgelconcerten in de Domkerk, met binnen- en buitenlandse organisten. Jan Hage speelt in de orgelzomer op 1 en 22 juli, 12 augustus . De toegang is gratis. Wel is er na afloop een collecte bij de uitgang.