Dwangsom voor verkopers van te snelle fatbikes: 'Dit zijn geen fietsen, maar brommers'

Je ziet de fatbike steeds vaker in het Utrechtse straatbeeld. Ze ogen stoer met hun dikke banden en robuuste frame en zijn vooral onder jongeren razend populair. Zeker nu er een helmplicht is voor snorfietsers. Met de fatbike kan je ook nog eens door het bos rijden of over het strand, maar of je met een uit de kluiten gewassen e-bike te maken hebt of een opgevoerde brommer is niet altijd duidelijk.

De fatbikes waarover de inspectie valt, gaan met trapondersteuning harder dan 25 kilometer per uur, hebben een gashendel of een vermogen boven de 250 Watt. Snelheden kunnen bij deze exemplaren oplopen tot 45 kilometer per uur. De inspectie waarschuwde in november al 27 aanbieders dat deze voertuigen niet de openbare weg op mogen. Daarop stopten 15 bedrijven met de verkoop, maar de anderen gingen door. Bij drie aanbieders loopt de procedure nog.

De inspectie wil geen namen noemen van aanbieders die een dwangsom opgelegd hebben gekregen. Verschillende Utrechtse verkooppunten zeggen in een reactie nergens van te weten. "Wij hebben geen dwangsom gekregen en geven gewoon goede voorlichting aan onze klanten", zegt een medewerker van La Souris aan de Amsterdamsestraatweg in Utrecht. De winkel biedt ook 750 Watt-versies aan, maar benadrukt dat die alleen voor privéterrein en ervaren bestuurders bestemd zijn.

De landelijke afdeling van La Souris spreekt op de eigen website over veel verwarring rondom de regels. "La Souris biedt zowel legale fatbikes voor de openbare weg, als voertuigen voor privéterreinen aan. Hierdoor zit La Souris nog steeds in een procedure bij de Inspectie Leefomgeving en Transport, terwijl de Inspectie Leefomgeving en Transport ondanks herhaaldelijke verzoeken geen duidelijkheid biedt."

De inspectie stelt dat het verboden is om zonder typegoedkeuring, zonder kenteken, zonder WA-verzekering, zonder rijbewijs en zonder het dragen van een helm met een te snelle fatbike op de openbare weg te rijden. Wie dat wel doet is niet verzekerd. De politie handhaaft hierop. Het totaal aan boetes kan oplopen tot 1400 euro. Toch worden opgevoerde fatbikes steeds vaker gesignaleerd in het verkeer. Online zijn diverse instructiefilmpjes te vinden om de prestaties te verbeteren.

GroenLinks in Utrecht wees het college begin dit jaar al op de urgentie van het voorkomen van "onveilig berijden van fatbikes". Te snelle exemplaren brengen de verkeersveiligheid in gevaar, stelt ook de inspectie. Karin Visser, directeur Toezicht en Opsporing: "De veelal jongere gebruikers van zo’n ‘fatbike’ realiseren zich niet dat het geen elektrische fiets is, maar een brommer. En dan zijn rijbewijs, kenteken, helm en WA-verzekering verplicht. In dat geval doet het er ook niet toe of je zo’n fatbike op de openbare weg of op eigen terrein gebruikt."

Aanbieder Astonic stelt dat vaak verkeerde voorlichting wordt gegeven over de 'straatlegaalheid' van fatbikes. "Mensen schaffen een fatbike aan met het idee dat deze gebruikt mag worden op de openbare weg zolang deze begrensd is op 25 kilometer per uur. Hoewel ook wij fatbikes aanbieden met meer vermogen dan wettelijk toegestaan, gaat de verkoop van deze modellen altijd gepaard met een duidelijke voorlichting over Nederlandse wet- en regelgeving. Onze klanten zijn op de hoogte van wat wel en niet mag en ze zijn zich bewust van de risico's bij gebruik op de openbare weg."

Volgens Astonic mag je fatbikes met meer vermogen wel gebruiken op eigen terrein, op crossbanen en tijdens wedstrijden op de daarvoor aangewezen plekken. Ook kan je er grote zware ladingen mee verplaatsen, wat handig is tijdens evenementen. "Bij deze modellen staat duidelijk aangegeven dat deze niet straatlegaal zijn en dat ze enkel voor gebruik op eigen terrein bedoeld zijn."

Onder bepaalde omstandigheden zijn er inderdaad uitzonderingen op de verplichte typegoedkeuring, beaamt de inspectie. "Daarom worden de fatbikes soms afgebeeld met disclaimers als ‘gebruik alleen op eigen terrein’ of ‘niet voor gebruik op de openbare weg’."

Uit onderzoek van de inspectie blijkt echter dat in de meeste gevallen geen sprake is van zo’n uitzonderingssituatie. "De fabrikant gebruikt dan weliswaar een disclaimer, maar uit andere aspecten blijkt dat de fatbike wel degelijk bedoeld is voor gebruik op de openbare weg." De inspectie hamert op de verantwoordelijkheid van verkopers. "Ze moeten goede voorlichting geven aan potentiële kopers én voldoen aan wet- en regelgeving."

Ook de inspectie ziet dat er diverse opvoersystemen voor fatbikes verkrijgbaar zijn. Het gaat dan om zowel fysieke als digitale opvoersystemen, via bijvoorbeeld een app. "De verkoop hiervan is niet verboden. Maar op de openbare weg fietsen met een fatbike voorzien van zo’n opvoersysteem is dat wel." De Fietserbond hekelde eerder de opvoermogelijkheid, waarvan de verkoop dus niet wordt beperkt, maar vreest ook voor een toename van ongevallen. Voorstanders beschuldigden de bond daarop van fatbikeshaming.