Gemeente Utrecht verbiedt nieuwe tabakszaken: begrip van rokers, ondernemers kan het weinig schelen

Het doel van de gemeente is dat alle Utrechtse kinderen in 2035 rookvrij opgroeien en dat minder dan 5 procent van de inwoners dan nog rookt. Om dit te bereiken is het inperken van het aantal verkooppunten noodzakelijk, stelt de gemeente.

Met het verbod loopt Utrecht vooruit op de landelijke wetgeving. Op 1 juli 2024 wordt het in heel Nederland verboden om sigaretten in de supermarkt te verkopen. Hierdoor verwacht de gemeente dat de markt zich verplaatst en dat ondernemers op zoek gaan naar manieren om toch tabak te verkopen. "En daar wringt de schoen. Het risico is groot dat er nieuwe tabaksspeciaalzaken worden voorbereid door ondernemers en supermarkten – door bijvoorbeeld een scheidingswandje te plaatsen. Daarom heeft de gemeente besloten om zelf stappen te zetten en staan we geen nieuwe tabaksspeciaalzaken meer toe." Utrecht is de eerste gemeente die zo'n verbod invoert.

De rokers die we vandaag treffen op De Drift in het centrum van de stad vinden het in ieder geval geen slecht idee. "Aan de ene kant is het jammer, aan de andere kant is het wel beter", zegt een vrouw die in haar pauze een laatste trekje van haar sigaret neemt. Een student die voor de bibliotheek een sjekkie staat te roken zegt: "Ik vind het goed, want als minder mensen ermee in aanraking komen, dan is dat goed voor de samenleving."

Een aantal ondernemers van tabakszaken die RTV Utrecht spreekt zeggen dat het verbod voor nieuwe tabakswinkels ze niet zoveel kan schelen. De extra klanten die op hun zaak afkomen zouden het verschil niet maken. Er wordt maar weinig verdiend met de verkoop van sigaretten, beweren ze. Er wordt meer winst gemaakt met het verkopen van exclusieve sigaren. Maar een ondernemer aan de Utrechtse Amsterdamsestraatweg is blij met het verbod. "Natuurlijk, als pompstations en supermarkten stoppen met de verkoop van sigaretten en wij nog de enigen zijn dan is dat goede handel voor ons."

Utrecht neemt nu zelf maatregelen, maar eigenlijk vindt de gemeente dat het aan Maarten van Ooijen, staatssecretaris van Volksgezondheid Welzijn en Sport is, om stappen te zetten. "Wanneer hij de broodnodige bevoegdheden beter regelt kunnen we in heel Nederland een rookvrije generatie laten opgroeien."

De tabakssector ziet de noodzaak niet in van het verbod op nieuwe tabaksspeciaalzaken in Utrecht. Volgens de Vereniging Nederlandse Sigaretten-en Kerftabakfabrikanten (VSK) en tabakswinkeliersvereniging NSO zijn er de afgelopen jaren nauwelijks nieuwe zaken bijgekomen en is zo'n verbod voorbarig.

Volgens NSO verdwijnen er met het landelijke verkoopverbod voor supermarkten 4600 verkooppunten. Daar komen er misschien enkele tientallen bij, maar de 2,7 miljoen rokers moeten volgens de belangenvereniging toch ergens "fatsoenlijk terecht" kunnen. VSK-directeur Jan Hein Strõter sluit zich hierbij aan en acht het "moeilijk voorstelbaar" dat al die rokers allemaal probleemloos in de huidige tabakswinkels terecht kunnen.

Strõter zet verder vraagtekens bij de manier waarop Utrecht de maatregel juridisch gezien invoert. Dit is volgens hem via de wet openbare orde door alle bestemmingsplannen te wijzigen, terwijl het om volksgezondheid gaat. "Ik zeg niet dat het niet deugt, maar het is wel een bijzonder instrument." De VSK-directeur gaat nog nadenken of de branche dit besluit gaat aanvechten, maar acht dit niet waarschijnlijk.

De voorman van de tabaksproducenten denkt dat er misschien nog wel meer gemeenten Utrecht zullen volgen.

Utrecht vraagt samen met Amsterdam en Rotterdam in een brief aan Van Ooijen om in actie te komen. De gemeenten willen dat hij met landelijke regelgeving voorkomt dat er een wildgroei in de lokale tabaksmarkt ontstaat. Ook willen de steden dat de staatssecretaris aan de slag gaat met een vergunningplicht voor verkooppunten van tabak. Daar heeft de Tweede Kamer in maart een motie over aangenomen.

Het besluit van de gemeente geldt in ieder geval voor het komende jaar. In de tussentijd hoopt Utrecht dat er landelijke wetgeving voor het verbieden van nieuwe tabakszaken komt.