Studenten en asielzoekers overbruggen verschillen in Plan Einstein 2.0 in Utrecht

Een vrachtwagen van kringloopwinkel De Arm rijdt het terrein aan de Pahud Mortangesdreef op met kasten voor de gemeenschappelijke ruimtes. Die moeten grotendeels nog worden ingericht, maar bij de fietsenrekken en in het washok hebben de nieuwe buren elkaar al voorzichtig ontmoet.

Maandag 6 februari trokken de eerste 50 asielzoekers in hun nieuwe onderkomens op het voormalige terrein van moskee alFitrah. De meesten zijn Syrisch en zaten hiervoor in de tijdelijke noodopvang in het Star Lodge Hotel. Krap twee weken later wonen er 160 mensen met 12 nationaliteiten. In totaal is er in ieder geval de komende drie jaar plek voor 300 asielzoekers en 30 jongeren.

Locatiemanager Henk van Dijk van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) opent de deur van een van de "units". In de ruimte wonen tot vier mensen. Soms gaat het om alleenstaande mannen of vrouwen, soms een gezin. Een unit is lang en smal. Achter de deur staan direct twee stapelbedden, daar tegenover twee lockerkasten. De ruimte is net breed genoeg om tussen de kasten en de bedden verder te kunnen lopen. Achter het slaapgedeelte zit de badkamer, daarachter een keuken met een plek om te koken, een koelkast, nog twee kasten en een tafel met vier stoelen.

HKU-student Zaïre Grave woont ook in zo'n unit, maar dan in het gebouw dat haaks op dat van de asielzoekers staat. Zij heeft de 22 vierkante meter voor zichzelf. Geen stapelbedden, maar een tweepersoonsbed. Op een kastje tegen een muur een kunstwerk van haar zus. Het kan krom voelen, zegt ze, om te weten dat tien meter verderop dezelfde ruimte wordt gedeeld door vier mensen die niet weten hoe hun toekomst eruit ziet.

"Dat verschil is er", vertelt buurvrouw Marit Meijer. Zij woont net als Graves in een van de studios. Meijer: "Wij kiezen ervoor om in een studio te huren op een azc-terrein, samen met 300 azc-bewoners. En daar kiezen zij niet voor, om met ons te wonen en ook niet om op dit azc te wonen, of überhaupt op een azc te wonen."

"Het voelt wel een beetje gek, wetende dat ik best een luxe eigen studio heb en zij niet", vertelt Zaïre. "Ik hoop gewoon dat we juist daarom de gemeenschappelijke ruimtes een plek kunnen maken waar iedereen zich thuis voelt en waar iedereen zijn zelfgemaakte schilderijen kan ophangen. Dat dat de plekken zijn die we samen fijn kunnen maken."

Dat is precies de bedoeling van "Plan Einstein", waarmee werd gestart bij de opvanglocatie aan de Einsteindreef. Het plan is een initiatief van gemeente, COA, Vluchtelingenwerk, Welkom in Utrecht en verschillende cultureel sociale instellingen.

Asielzoekers zonder verblijfsvergunning wonen in hetzelfde gebouw als jongeren, ook buurtbewoners kunnen vrij inlopen en gebruik maken van de gemeenschappelijke ruimtes. Op die manier moeten asielzoekers sneller de taal oppikken, meedoen met sociale activiteiten en kunnen barrières om te gaan werken verdwijnen.

De gemeenschappelijke huiskamer wordt nog ingericht. Dat wordt een geweldige plek, vertelt Rebecca de Kuijer van Stichting Welkom in Utrecht. Die stichting probeert asielzoekers en de Utrechtse samenleving met elkaar in contact te brengen. "Dat gaan om taalcafés opzetten, samen sporten, of naar het museum. Dat is heel divers."

En die huiskamer dus. "Heel belangrijk dat je daar gewoon mens kan voelen, niet vluchteling", vertelt De Kuijer. Bewoners, buurtbewoners, iedereen is welkom. "Wat kunnen nog niet helemaal precies vertellen wat we gaan doen, want dat hangt ook heel erg vanaf wat mensen willen doen, daar staan we heel erg open voor."

Het COA heeft een enorme capaciteitsopgave, vertelt Van Dijk. Er moeten simpelweg veel mensen in korte tijd worden opgevangen, vooral om de druk op het aanmeldcentrum in Ter Apel te verlichten. Dat de woonunits klein en sober zijn, is voor een groot deel een logisch gevolg van de druk. Bovendien is het de bedoeling dat de bewoners na een paar maanden weer verder gaan. In sommige gevallen omdat ze een verblijfstatus krijgen en doorstromen naar een vaste woning, in andere gevallen als ze worden teruggestuurd naar het land van herkomst. Al kan dat door de lange wachttijden bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) wel enige tijd duren.

Het COA luisterde wel naar asielzoekers op andere locaties om het comfort van de tijdelijke bewoners te vergroten. Door het slaap- en keukengedeelte te scheiden is er enige sprake van privacy, zoals bij telefoongesprekken. Dat de bewoners zelf kunnen koken is misschien nóg belangrijker. Op sommige andere locaties, zoals de tijdelijke opvangboten in Utrecht, is elke dag catering. "Zelfs bij de beste cateraar ben je daar na een paar weken wel klaar mee."