Waarom kinderhartchirurgie verdwijnt uit Utrecht en nog 5 antwoorden op jullie vragen

Het Utrechtse ziekenhuis liet weten "enorm teleurgesteld" te zijn en bij RTV Utrecht kwamen diverse vragen via Facebook en Instagram binnen over de op handen zijnde centralisatie. Aan de hand van zes van die vragen leggen we de beslissing en de plannen uit.

Nederland telt op dit moment vier centra voor kinderhartchirurgie, verspreid over vijf locaties (Rotterdam, Leiden, Amsterdam, Groningen en Utrecht). De operaties die hier worden uitgevoerd zijn vrij zeldzaam en voor de kwaliteit van de zorg is het beter om die zorg te concentreren op maar twee locaties.

Minister Kuipers (Volksgezondheid) legde in een Kamerbrief eerder al uit waarom dat zo is. Nederland telt namelijk maar elf gespecialiseerde artsen. "Dat geeft in sommige centra nu al problemen bij het vullen van de 24-uurs dienstroosters, omdat in sommige centra maar twee chirurgen beschikbaar zijn om alle operaties te doen in plaats van de vereiste drie." Bovendien gaan meerdere chirurgen komende jaren met pensioen, waarmee er nog meer problemen ontstaan in het rooster.

Daarnaast speelt ook het op peil houden van kennis en vaardigheden een grote rol. Om aan de kwaliteitseisen te voldoen, moet een chirurg namelijk een minimaal aantal interventies blijven doen. "Hoe vaker zij een specifieke interventie uitvoeren, des te lager is het risico op complicaties", schreef de minister eerder.

Bij de eerste beoordeling bleek dat het Erasmus MC op alle punten voldoet aan de gestelde criteria. Op het Centrum Aangeboren Hartafwijkingen Amsterdam – Leiden (CAHAL) viel juist het een en ander aan te merken. Daarom moest worden gekozen tussen het UMC Groningen en UMC Utrecht als tweede locatie. Toenmalig zorgminister Hugo de Jonge schreef destijds: "Volgens onze informatie beschikt het UMC Utrecht op dit moment over meer behandelcapaciteit op de neonatale en kinderic’s en heeft zij daarmee een betere uitgangspositie om de behandelcapaciteit binnen de transitieperiode voldoende uit te breiden."

Op het besluit om het Erasmus MC en UMC Utrecht open te houden kwam veel kritiek: niet alleen patiënten en hun familie, ook bestuurders en maatschappelijke organisaties staken hun ongenoegen niet onder stoelen of banken, meldde RTV Noord eerder. Er werd zelfs een petitie gestart om de sluiting van de kinderhartchirurgie in Groningen te stoppen: die werd ruim een kwart miljoen keer getekend. Minister Kuipers gaf daarom begin vorig jaar aan bereid te zijn de keuze voor deze locaties te heroverwegen. Hij vroeg de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) in kaart te laten brengen wat de gevolgen zijn van de keuze voor deze twee locaties.

Eind vorig jaar verscheen het rapport van de NZa. De zorgautoriteit concludeerde daarin onder meer dat de sluiting van het kinderhartcentrum in Groningen een risico zou kunnen zijn voor de regionale beschikbaarheid van acute zorg. In de nieuwe afweging van Kuipers heeft de regionale spreiding en toegankelijkheid daarom een belangrijke rol gespeeld. Volgens het ministerie is het daarom van belang dat in het UMC Groningen (UMCG) complexe operaties uitgevoerd kunnen blijven worden. Daarom is gekozen voor het Erasmus MC en het UMCG. Kuipers gaf daarnaast te kennen dat het goed zou zijn om zo mogelijk ook nog een centrum buiten de Randstad te hebben.

In 2009 pleitte de commissie Kinderhartinterventies voor het concentreren van hartkatheterisaties en congenitale hartchirurgie (chirurgie bij aangeboren hartafwijkingen). Een andere werkgroep trok diezelfde conclusie in 2021. Maar volgens de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGZ) is met drie locaties het behandelvolume per centrum en per behandelteam te klein om aan de normen uit de kwaliteitsrichtlijnen te voldoen. Die schrijven voor dat kinderhartchirurgen een minimaal aantal operaties moeten uitvoeren om hun kennis op peil te houden. Dit aantal operaties behalen is makkelijker als de zorg over twee centra is verdeeld. Bovendien kunnen dan meer operaties worden uitgevoerd met de vereiste drie chirurgen.

UMC Utrecht gaf op basis van het onderzoek door de IGZ eerder ook aan voorstander te zijn van twee centra in plaats van drie, met name omdat het aantal kinderen met aangeboren hartafwijkingen in de toekomst vermoedelijk daalt. De inspectie gaat daarbij uit van zo'n zestig ingrepen per jaar per locatie bij kinderen die jonger dan dertig dagen oud zijn. "Deze aantallen worden bij drie centra niet gehaald en dat maakt dat er voor twee centra moet worden gekozen", aldus UMC Utrecht.

Voorlopig nog even niks: minister Kuipers wil een transitieperiode van 2,5 jaar. Ingrepen bij volwassenen met minder complexe aangeboren hartafwijkingen blijven nog wel mogelijk in Utrecht, net als poliklinische afspraken en controles. Maar voor hartoperaties worden kinderen op termijn doorverwezen naar Rotterdam of Groningen.

Volgens UMC Utrecht leidt het stopzetten tot onnodige vervoersbewegingen voor ernstig zieke kinderen met kanker. Zij worden vaak behandeld in het naastgelegen Prinses Máxima Centrum. Ook zijn er veiligheidsrisico's voor kinderen die in acute situaties de expertise van een kinderthorax-chirurg of kinderanesthesist nodig hebben.

Formeel nog niet. De minister heeft zijn plannen voorgelegd aan de ziekenhuizen, die tot 27 februari hebben om erop te reageren. Daarna moet ook de Tweede Kamer zich er nog over buigen. UMC Utrecht liet gisteren al weten zich te beraden op het stoppen van de kinderhartchirurgie. "We gaan het besluit van de minister verder bestuderen en we zullen met de betrokken partijen in de komende dagen evalueren welke mogelijkheden er voor de toekomst bestaan, in het belang van onze patiënten", aldus het ziekenhuis.