Toen stroomstootwapen niet werkte, moesten agenten psychotische Utrechter neerschieten

Op een zaterdag in augustus laat een man zijn hond uit in een parkje op de hoek van de Tractieweg en de Vlampijpstraat in Utrecht. Later vertelt hij aan de recherche dat er iemand bij de bosjes zat en onrustig was. Hij was bang dat zijn viervoeter, type vechtershond, agressief zou reageren als de man niet rustiger zou worden en probeert hem te waarschuwen.

"Op dat moment voelde het als bedreigend", vertelt El O. een half jaar later in de rechtbank. Achteraf ziet hij in dat de man hem alleen maar wilde waarschuwen. Maar dat is pas later, als hij weer rustig is en de film nog eens in zijn hoofd heeft kunnen afspelen. Bovendien heeft hij gesprekken gevoerd met de recherche en psychologen en heeft hij het dossier gelezen.

Maar op die zaterdagmiddag denkt El O. dat de man met de hond niks goeds van plan is. Hij komt te dichtbij. "Die hond ziet mij als vijand en zou mij mogelijk aanvallen." Met het mes dat hij bij zich heeft om groenten te snijden kan hij zich verdedigen, redeneert hij.

De man met de hond schakelt de politie in. In het parkje is hij bedreigd. Als hij zijn hond niet bij zich zou houden, zou hij worden neergestoken. En zijn hond ook. Ook zag hij iets glimmen in de hand van de man die hem bedreigde.

Als de politie even later voor hem staat, zit El O. op de grond. Hij lijkt te luisteren en aanspreekbaar te zijn. Hij legt zijn mes op verzoek van de politie op de grond en gooit zijn identiteitsbewijs naar een van de drie agenten.

Volgens een psychologisch rapport dat na zijn arrestatie wordt opgesteld verkeert El O. op dat moment in een psychotische staat. In zijn hoofd kan hij de situatie in het parkje niet verklaren. Hoe kunnen die agenten hier al zo snel zijn na het incident met de man en de hond? Het kan niet anders dan dat zij met elkaar samenspannen en de agenten geen politie zijn, maar criminelen.

Volgens de agenten maakt El O. "gekke sprongen" in hun richting. Hij heeft het mes weer in zijn handen. De agenten roepen dat hij het mes moet weggooien. Een van de agenten zegt achteraf: "In plaats van dat hij dat doet, wijst hij met het mes in mijn richting en kijkt ook in mijn richting en begint op mij af te rennen." Om hem te stoppen zet de agent een stroomstootwapen in.

Het gaat nu weer goed met El O. vertelt hij tijdens de inhoudelijke behandeling van zijn zaak in de rechtbank. Hij houdt zijn zwarte jas aan, draagt een bril en heeft een baardje, maar zijn snor is geschoren. Zijn benen zijn onder zijn stoel gekruist, als hij praat draait hij rondjes met zijn rechtervoet. Hij werkt bij de post, vertelt hij. Sorteren en bezorgen. "Ik ben niet gebonden aan tijd en mensen, ben meer gebonden aan de post. Als het maar om 18.00 uur klaar is, dan is het goed." Tussendoor op gesprek bij de psychiater is dus geen probleem. "Dat is goed afgestemd met mijn jobcoach."

El O. heeft een zorgmachtiging die hem verplicht behandeling te ondergaan en krijgt depotmedicatie. Dat is langwerkende medicatie die hij eens per drie weken inneemt. Die moet helpen tegen zijn schizofrene stoornis. Hij heeft nauwelijks last van bijwerkingen.

Bijwerkingen had El O. eerder wel. Hij was vaak duizelig, had hoofdpijn. In een appje aan zijn begeleider van Altrecht laat El O. op 28 juli 2022 weten te stoppen met zijn medicatie. Hij wil op eigen benen staan. Daarna gaat het slechter. Dat zegt zijn familie ook, zij geven hem op 15 augustus op als vermist bij de politie. Zij vertellen dat het goed met El O. ging zolang hij zijn medicatie gebruikte, maar dat hij in een psychotische toestand van huis is weggelopen.

De officier van justitie rekent het El O. aan dat hij gestopt is met zijn medicatie. Volgens haar is El O. daarom niet ontoerekeningsvatbaar, maar voor een aantal feiten verminderd toerekeningsvatbaar. Bovendien gaat het om ernstige strafbare feiten gepleegd in een openbaar parkje. "Feiten die maken dat je je onveilig voelt op straat."

Het stroomstootwapen dat de agent inzet, heeft geen effect. Later zal blijken dat het haakje dat een schok moet geven in de jas van El O. is blijven hangen. "Toen dat gebeurde was ik uitgespeeld", verklaart de agent. Het incident heeft veel indruk gemaakt. Ook op de twee andere agenten. Zij zien dat hun collega in een mogelijk levensbedreigende situatie belandt. De agenten voelen zich gedwongen hun vuurwapens te trekken en schieten El O. in zijn been.

Wat daarna gebeurt is onduidelijk. Volgens El O. schuift hij het mes van zich af als hij gewond op de grond ligt. Een van de agenten verklaart dat het mes in zijn richting wordt gegooid en hij aan de kant moet springen om niet in zijn liesstreek te worden geraakt.

El O. lijkt enigszins bij zinnen te komen als hij medische aandacht krijgt en even later in de ambulance ligt. Het valt de agenten op dat hij dingen zegt die in groot contrast staan met de situatie in het park. Zo zegt El O. veel ellende aan zijn hoofd te hebben en vertelt hij dat dat hij normaal gesproken een vredig persoon is maar geen kant op kon. Ook zegt hij blij te zijn dat de politie er heelhuids is afgekomen en dat hij graag zijn excuses wil aanbieden aan de agent die hij bedreigde. Hij schrijft later ook een brief aan de politie met excuses.

Hoewel het nu goed lijkt te gaan en de kans op herhaling volgens een psychologisch rapport klein is zolang hij zijn medicatie blijft gebruiken, vertrouwt de officier van justitie er niet op dat El O. zelfstandig op het goede pad blijft. Ook vindt ze niet dat de verdachte bij alle strafbare feiten volledig ontoerekeningsvatbaar was.

Ze wil dat hij een voorwaardelijke celstraf krijgt met een meldplicht. "Met als doel om hem in de gaten te houden, maar ook voor overleg als de verdachte wel gaat twijfelen over zijn medicatie." Daarnaast wil ze niet-voorwaardelijke celstraf gelijk aan de lengte van zijn voorarrest, El O. hoeft dus niet meer terug de gevangenis in.

Twee van de betrokken agenten willen een schadevergoedingen van 750 en 1000 euro van El O. voor emotionele schade. "Hij had me kunnen steken met alle gevolgen van dien", aldus een van de agenten. Voor de andere agent was het gebruiken van zijn dienstwapen een ingrijpende gebeurtenis. Omdat de rijksrecherche incidenten waarbij door de politie geschoten is altijd onderzoek, kon hij ook een tijdlang niet met anderen praten over de gebeurtenis. "Op het moment dat je betrokken bent bij zo'n incident wil je praten met collega's, maar dat mag niet."

De advocaat van El O. vindt het duidelijk dat zijn cliënt gedurende het hele incident psychotisch was en dus volledig ontoerekeningsvatbaar. Wat hem betreft moet El O. dan ook niet verder worden vervolgd.

Over twee weken doet de rechtbank uitspraak in de zaak.