Dit jaar meer files dan ooit, maar we zouden toch thuiswerken?

In de provincie Utrecht liep het maar liefst 32.440 keer vast dit jaar, in 2019 was dat nog 30.586 keer. In coronatijd zag dat er heel anders uit. Toen lag het getal niet in de tienduizenden, maar slechts in de duizenden. Gemiddeld waren er maar zo'n 7500 files per jaar. In de onderstaande grafiek is de daling van het aantal files door de pandemie goed te zien, evenals de snelle stijging nadat de samenleving weer was opengegaan.

Volgens mobiliteitsexpert en universitair hoofddocent Wijnand Veeneman is de toegenomen drukte op de snelwegen niet verbazingwekkend. "Toen corona begon wilden mensen minder met het openbaar vervoer reizen. Velen kochten zelfs een tweedehands autootje." Volgens Veeneman deden veel mensen dat om een besmetting met het virus te voorkomen, daar ondervinden we nu de gevolgen van op de weg.

Bovendien is het nieuwe thuiswerken, dat tijdens corona massaal zijn intrede leek te doen, ook niet blijven hangen als je naar de snelweg kijkt. "We zouden alles thuis gaan doen met Zoom en Teams, dachten we tenminste tijden de pandemie", lacht Veeneman. "Maar we komen er toch langzaam achter dat het maar matig werkt voor zowel de organisatie als het individu. Mensen stappen daardoor toch weer in de auto om naar hun werk te gaan."

Met maar liefst 9.225 files in 2022 was de A27 de snelweg met de meeste opstoppingen van de provincie. Ook vond de zwaarste file van het jaar daar plaats. Rond eind augustus liep het vast door werkzaamheden waarna er een file van maar liefst dertien en een half uur met een lengte van bijna 10 kilometer ontstond. "Op bepaalde plekken is 'ie nog maar twee rijstroken breed", legt Fleuren uit. "Die moet in de toekomst dus verbreed worden", stelt hij.

Ook op de andere Utrechtse snelwegen ging het dit jaar geregeld mis door de toegenomen drukte. Op het onderstaande kaartje is per snelweg in de provincie te zien waar de langstdurende files van 2022 ontstonden. Zo is er bijvoorbeeld te lezen dat de langste file op de A2 402 minuten duurde. Toch blijft de A27 onverslagen zoals te zien bij de drukste snelwegen van het jaar. Bij de drukste filedagen door de jaren heen is te zien dat de dinsdag en de donderdag veelal de populairste dagen zijn om de auto te pakken, afgezien van coronajaar 2021 waar de vrijdag ineens het drukst was. Al met al krijgt Utrecht een vierde plek bij de drukste provincies van het jaar.

In tegenstelling tot de plannen van Rijkswaterstaat, is mobiliteitsdeskundige Veeneman tegen de verbreding van de A27 en andere snelwegen. "Je maakt de files er alleen maar breder mee", beweert de hoofddocent. "Zodra er meer ruimte op de weg ontstaat, dan wordt die vanzelf gevuld. Kijk maar naar de zogeheten 'freeways' in Amerika, daar staan ze met 26 rijstroken nog steeds in de file 's morgens. In Nederland hebben we blijkbaar ook de neiging om de files gewoon te verbreden."

Het mobiliteitsprobleem oplossen met minder mobiliteit is volgens Veeneman daarom de enige optie. "Je moet niet kijken naar de snelwegen, maar naar het aantal huizen en banen in de regio's waar mensen werken. Dan maken we van het mobiliteitsprobleem een ruimtelijk ordeningsprobleem", vertelt Veeneman. "Wat er nu gebeurt is dat we steeds mobieler worden, maar uiteindelijk moeten we na gaan denken over hoeveel mobiliteit we werkelijk nodig hebben. Dagelijks 40, 50 of 60 kilometer forenzen moeten we niet willen."

Volgens Rijkswaterstaat kan een afname van het aantal auto's op de weg inderdaad helpen bij het fileprobleem. Dat klinkt logisch, maar wat opvallend is is dat er maar een vrij kleine afname nodig is. "Als je slechts 8 procent minder verkeer op de snelwegen hebt, dan heb je al niet meer te maken met die monsterspitsen", legt Fleuren uit. Dat komt doordat het aantal auto's in exponentieel verband staat met de drukte, volgens de verkeersexpert. Als er dus slechts een paar auto's bijkomen, dan kan dat al een grote druktetoename betekenen. Het tegenovergestelde gaat dan natuurlijk ook op.

Het zal ook volgend jaar niet rustiger worden op de snelwegen. "De ANWB meldde nog dat er duizenden extra tweedehands auto's verkocht zijn", vertelt Fleuren. Ook de CBS-cijfers over het totale aantal personenauto's laten duidelijk een stijging zien: in 2019 waren er 695.976 personenauto's in de provincie, dit jaar zijn dat er 742.706. "Daarnaast is Utrecht dé draaischijf van Nederland", voegt Fleuren toe. "Je komt er snel langs als je naar andere plekken in het land wilt, dus het is logisch dat er veel bedrijvigheid is. Bovendien werken er veel mensen in de provincie."

Veeneman gaat er vanuit dat het aantal files in 2023 niet af gaat nemen. "Het ov is nog steeds niet heel aantrekkelijk door de afgeschaalde dienstregeling en het personeelstekort. Mensen die volgend jaar tijdens de spits in de auto stappen, kunnen dus wel weten dat er een file is." Het lijkt er daarom op dat het ook in 2023 achter aansluiten zal zijn op de snelweg.