Hof: opvang asielzoekers niet goed geregeld, maar onmogelijk daar snel iets aan te doen

© ANP
Utrecht - Geen privacy, geen garantie op een bed en geen toegang tot medische zorg of scholing. Het zijn volgens Vluchtelingenwerk Nederland (VWN) slechts enkele voorbeelden van wat heel snel beter moet in veel Nederlandse (crisis)noodopvanglocaties. Toch heeft het gerechtshof de organisatie op een aantal punten in het ongelijk gesteld. De Staat en het COA worden niet gedwongen om de opvang snel te verbeteren, ook al voldoet die niet aan de EU-normen.
Je kan niet worden veroordeeld tot iets doen waar je niet toe in staat bent, de Staat kan geen ijzer met handen breken. Dat klonk in de woorden van de raadsheer van het hof. Woningtekort zorgt ervoor dat statushouders niet doorstromen en het is niet aannemelijk dat leegstaande kantoren of vakantieparken heel snel geschikt zijn voor asielopvang.
In oktober bepaalde de rechtbank dat de kwaliteit van de opvang van asielzoekers onder de aanvaardbare norm is gezakt en per direct verbeterd moest worden. Staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) liet vorige week nog weten dat het kabinet de bevelen van de rechter niet kan nakomen. Het hof gaat daar dus in mee.
De zaak gaat vooral over de situatie in Ter Apel en de opvang van asielzoekers in de (crisis-)noodopvang. Vluchtelingenwerk noemt onder andere de tenten bij Kamp Zeist als voorbeeld. Er zijn daar klachten over een gebrek aan privacy.

Geen dwangsommen

De Nederlandse Staat heeft de opvang van asielzoekers op meerdere punten niet goed geregeld, stelde het gerechtshof vanmorgen wel. Zo is sprake van structurele problemen als gebrek aan privacy en geluidsoverlast en zijn er überhaupt te weinig slaapplekken. Maar het hof legt de Staat geen dwangsommen op, omdat de Staat de problemen niet binnen een concrete termijn kan oplossen.
Het hof is het met de Staat eens dat er in de gehele opvangketen te weinig plaatsen beschikbaar zijn en dat ook het landelijke woningtekort bijdraagt aan het gebrek aan doorstroming. Dat de Staat dit probleem zelf heeft veroorzaakt door eerder opvangplekken te sluiten, weegt volgens het hof niet mee.
Het hof noemde het sluiten van opvanglocaties in de afgelopen jaren "betreurenswaardig", maar: "Het hof twijfelt er niet aan dat de Staat extra opvanglocaties zal realiseren. Het hof twijfelt ook niet aan de inzet van de staatssecretaris om de crisis op de kortst mogelijke termijn op te lossen."
Het klopt volgens het hof dat Oekraïense vluchtelingen en asielzoekers anders worden behandeld. Toch wees de rechter de eis van Vluchtelingenwerk af dat de Oekraïne-opvang toegankelijk moet zijn voor asielzoekers. Een civiele rechter gaat namelijk niet over wie toegang heeft.

Reactie Vluchtelingenwerk

Frank Candel, voorzitter VluchtelingenWerk Nederland: "We zijn blij dat de uitspraak in de kern is blijven staan, maar vinden het ontbreken van een termijn problematisch. Deadline of niet, staatssecretaris Van der Burg heeft een duidelijke opdracht gekregen."
Er is in de noopvang een groot gebrek aan rust en privacy, onderwijs en speelvoorzieningen voor kinderen en toegang tot zorg, benadrukt Vluchtelingenwerk. "Basale voorwaarden zoals een bed, adequate maaltijden en bescherming tegen weersomstandigheden zijn niet vanzelfsprekend. Ook moeten asielzoekers steeds weer verhuizen.".
Voor het op orde brengen van de opvang voor álle asielzoekers kreeg de staat aanvankelijk een ruime termijn van negen maanden. Het Hof heeft die termijn vandaag dus geschrapt. Candel: "We vinden dit problematisch. We vrezen dat dit er toe zal leiden dat politieke afwegingen in de praktijk zwaarder zullen wegen dan het zo snel mogelijk voldoen aan het arrest dat het Hof vandaag heeft uitgesproken."
Dat er geen termijn aan is verbonden, betekent niet dat het kabinet er niet alles aan moet doen om de opvang zo snel mogelijk op orde te krijgen, stelt Vluchtelingenwerk. Candel: "We roepen staatssecretaris Van der Burg op snel met een plan te komen om aan dit arrest te voldoen. We gaan kritisch volgen hoe hij hier uitvoering aan geeft en denken graag met hem mee."

Staatssecretaris: uitspraak geen winst

Staatssecretaris Van der Burg meldt via zijn woordvoerder te "erkennen dat het beter moet in de opvang" en daar "dag in dag uit" hard aan te werken. "Aan het einde van de dag is er nog steeds een tekort aan reguliere opvangplekken in Nederland." De uitspraak van de rechter beschouwt hij niet als winst. De staatssecretaris zal gemeenten en andere organisaties blijven oproepen om mee te werken aan structurele oplossingen.