Tracey was 17 toen ze een oorlogsfilm schreef, nu – 40 jaar later – gaat ie in première
Utrecht - "Het lijkt zo'n lieve wijk, maar er is hier ontzettend veel gebeurd", zegt de Utrechtse filmregisseur Tracey van Eijk (57) over 'haar' buurt Oog in Al. In 1971 vond haar broer in deze wijk een hakenkruis, in de schuur van hun ouderlijk huis. "Die Tweede Wereldoorlog heeft me altijd aangegrepen. Al op mijn 17de schreef ik het script voor In de Schaduw van Weleer. Nu, veertig jaar later, gaat het dan eindelijk in première."
In de Schaduw van Weleer gaat over een jonge, Joodse verpleegster tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zij verlaat het streekziekenhuis op het platteland om haar werk voort te zetten in een ziekenhuis in de grote stad. Al van het begin van haar reis doet zij enorme indrukken op bij het zien van de weerzinwekkende praktijken die de Nederlandse SS erop nahoudt jegens de Joodse bevolking.
Zelf draagt de Joodse verpleegster geen Davidster, haar moeder heeft haar dit verboden. Hierdoor zwemt zij bij wijze van spreken door de mazen van de Nazi-fuik heen, wat haar een schuldgevoel geeft. En dan wisselt zij ineens een blik uit met een officier van de Nederlandse SS, gespeeld door GTST-acteur Ferry Doedens. Vanaf dat moment zal het leven van beiden voorgoed veranderen.
Vanuit haar huidige woning, kijkt ze zo op de kamer waar ze geboren werd. Al haar hele leven – "met een uitstapje van een paar jaar in Lunetten" – woont Van Eijk hier. Haar moeder (uit 1936) en vader (1931) maakten allebei de oorlog mee. "Mijn opa zat in het verzet en werd gedetineerd in Vught. Samen met zijn neef vluchtte hij, ze hebben een tijdlang in een klein varkenskot van 2 bij 2 meter geschuild. Mijn vader moest dan steeds eten komen brengen. Moet je je voorstellen hoe heftig dat is voor zo'n jong kind."
Indruk
Toen haar broer het hakenkruis in de schuur vond, ontdekte het gezin dat er in hun huis een NSB'er had gewoond. "Als 6-jarig kind besefte ik dat mijn toenmalige huis dus van een NSB'er was geweest, terwijl in het huis van mijn buren juist een verzetsheld had gewoond. En mijn school – recht tegenover deze twee huizen – was een van de bolwerken van de Gestapo."
Die oorlog, kortom, maakte al van jongs af aan indruk op Van Eijk. "Ik wil dat die geschiedenis niet vergeten wordt. Als je nu aan een 12-jarige vraagt wat die over de oorlog weet, krijg je vaak het antwoord: 'Ach, dat is toch allemaal geweest?' Terwijl het zo belangrijk is dat kinderen weten wat er allemaal is gebeurd."
Heroïsche veldslagen
In de Schaduw van Weleer begint daarom in het hier en nu: een schoolklas behandelt de docent respectloos. Die besluit op haar beurt de kinderen mee te nemen in een treinreis naar het verleden. De rest van de film is in zwart-wit gedraaid.
"Ik ben weggebleven van de heroïsche veldslagen en bloedige gevechten. Natuurlijk hoort dat ook bij oorlog, maar dat is niet het verhaal dat ik wilde vertellen. Ik wil laten zien wat de gevolgen van een oorlog zijn op een mensenleven. Het gaat over een Joodse verpleegkundige en een Nederlandse SS'er. Maar je bent zoveel meer dan dat hokje. Dat is ook nu nog belangrijk, want het begint al op jonge leeftijd. Ik kwam uit Oog in Al, dus ik was een kakker. Nog steeds kunnen kinderen al zo praten: jij komt uit die wijk, dus jij hoort er niet bij."
Asielzoekerscentrum
De film is bijna volledig opgenomen in Utrecht, waaronder het voormalige Militair Hospitaal Dr. A. Mathijsen aan de Joseph Haydnlaan – waar nu het asielzoekerscentrum zit. "Ja, het onderwerp is nu misschien wel weer actueler dan ooit. Het doet me wel wat dat oorlogsslachtoffers van vroeger het pad kruisen met de oorlogsslachtoffers van nu."
Tracey was 17 toen ze een oorlogsfilm schreef, nu – 40 jaar later – gaat ie in première
De film is in september in de bioscoop te zien. Vanavond is er een besloten première bij Pathé Leidsche Rijn. Op donderdag 15, vrijdag 16 en zaterdag 17 september is de film voor publiek te bekijken in de bioscoopzaal van stichting Het Wilde Westen aan de Everard Meijsterlaan in Utrecht. Uiteindelijk hoopt Van Eijk dat de film later ook in scholen een rol gaat spelen in lessen over geschiedenis. "Ik hoop met al mijn films een actueel probleem aan te snijden. Weet je wat het is? Je karakter kun je uiteindelijk niet veranderen, maar je gedrag wel."
