Analyse: Utrechtse coalitie onder druk door verkiezingsuitslag, D66 sterker, GL verzwakt
UTRECHT - De Utrechtse stadscoalitie van D66, GroenLinks en ChristenUnie zal door de verkiezingsuitslag van gisteren verder onder spanning komen te staan. Die conclusie trekt politiek verslaggever Marc van Rossum du Chattel. Hij denkt dat D66, na de grote overwinning bij de Tweede Kamerverkiezingen een grotere stempel wil drukken op het huidige beleid in de stad.
De uitslag van gisteren na de verkiezingen voor de Tweede Kamer is niet één op één te vertalen naar de lokale politiek. Niet in de minste plaats omdat er bij de gemeenteraadsverkiezingen volgend jaar andere partijen meedoen, dan nu bij de landelijke verkiezingen.
De cijfers geven wel een goed beeld van een verschuivende belangstelling van de kiezer voor bepaalde partijen. En daarom laten we de cijfers van gister los op de Utrechtse gemeenteraad. De grote winnaar in Utrecht is dan D66, zij hebben nu 10 zetels, maar op basis van de uitslag van gister zouden ze er 3 of 4 zetels bij kunnen krijgen. Daarmee zijn ze verreweg de grootste partij van de stad.
Stuivertje wisselen
GroenLinks is de grote verliezer. Nu heeft de partij van Heleen de Boer 12 zetels in de raad. Op basis van de uitslag van gister zouden ze zo maar 5 zetels moeten inleveren. De VVD is nu de derde partij in de stad met 6 zetels, op basis van gisteren zouden ze een plekje opschuiven en er 2 zetels bij krijgen.
De tendens is duidelijk, ook in Utrecht verliest GroenLinks aanhang, ten gunste van D66. En dat zullen de raadsleden beseffen. Op moeilijke dossiers zal D66 minder makkelijk toe gaan geven. En dan is de eerste gedachte: Polder Rijnenburg. GroenLinks wil dat daar per se niet gebouwd gaat worden. D66 wil dat eigenlijk wel.
Ballen tonen
Heleen de Boer (GL) en Jony Ferket (D66) bereikten enkele maanden geleden een moeizaam akkoord, dat er feitelijk op neerkomt dat een definitieve beslissing over de polder op de lange baan wordt geschoven. Binnen de fractie van D66 leidde dat tot gemor.
Ellen Bijsterbosch ging in het openbaar de discussie aan. Zij stelde zich prominent beschikbaar als nieuwe lijsttrekker met de insteek dat D66 meer ballen moest tonen, en zich moet uitspreken vóór de bouw van woningen in Rijnenburg. Met deze uitslag in de achterzak zal Bijsterbosch c.s. zich gesterkt voelen om die ballen ook daadwerkelijk te tonen, ten koste van GroenLinks.
Ook op een ander vlak schuurt het merkbaar tussen GroenLinks en D66. Is de binnenstad er voor de bewoners van het centrum, of voor alle bewoners van de stad? Als het gaat over terrassen in het centrum, al dan niet tijdelijk vanwege corona, dan botsen de twee partijen openlijk. D66 is voor een bruisende en levendige binnenstad. Terwijl GroenLinks juist kiest voor meer rust, regelmaat en reinheid in de middeleeuwse binnenstad.
Lot van Hooijdonk
En dan is er nog het dossier mobiliteit. Met Lot van Hooijdonk maakt GroenLinks werk van zijn idealen. Van Hooijdonk is binnen GroenLinks een held, die zichtbaar maakt dat je in een stad heel goed de prioriteit kan leggen bij fiets en ov, en de auto succesvol kan terugdringen.
Dat zijn idealen die ook leven bij de D66-achterban. Maar Van Hooijdonk jaagt regelmatig bewonersgroepen tegen zich in het harnas, door niet te luisteren naar de belangen van individuele straten. De lijst met boze bewoners is inmiddels lang, zoals rond 't Goylaan, de Amazonedreef, de Maliebaan en recent nog de Weerdsingel en de Weerdsluis.
Bij een partij als GroenLinks is het gemeenschappelijke stadsbelang van grotere waarde dan de belangen van individuele straten. D66 denkt daar anders over, zeker in Utrecht is de partij er eentje die naar iedereen wil luisteren. De bulldozer-techniek van Van Hooijdonk, die vaak ondanks de kritiek van bewoners, vooral haar eigen plannen doorzet, zou de komende maanden wel eens op verzet kunnen rekenen van de zelfverzekerde D66-fractie in de raad. En of GroenLinks bereid is toe te geven aan meer consensus in de stad, is nog maar de vraag.
Spanning
Genoeg reden dus voor spanningen in de coalitie. Tot op de dag van vandaag lukt het De Boer en Ferket om de problemen binnen de fractiekamers op het stadhuis te houden. Of rebellerende raadsleden hun vuile was de laatste twaalf maanden van deze coalitie nog steeds in de fractiekamer blijven ophangen is de vraag.
De uitslagen van gister zijn een indicatie voor de uitslag van volgend jaar, als er gemeenteraadsverkiezingen zijn. Op de vergelijking valt het een en ander af te dingen, bijvoorbeeld omdat er andere partijen meedoen bij deze twee verkiezingen. Zo deed drie jaar geleden Forum voor Democratie niet mee in de Domstad. En de verwachting is dat een partij als VOLT over een jaar bij de nieuwe gemeenteraadsverkiezingen niet mee zal doen.
En dan zijn er nog lokale partijen als Stadsbelang Utrecht en Student & Starter die niets te zoeken hebben bij de Tweede Kamerverkiezingen. Verder is de opkomst bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer traditioneel veel hoger dan lokale verkiezingen. En sommige partijen hebben een trouwe aanhang die altijd komt stemmen, zoals de SP. En tenslotte spelen er lokaal andere zaken dan landelijk. Dat kan allemaal het stemgedrag ernstig beïnvloeden.
Ondanks deze bedenkingen, kan je ook voor andere partijen uitrekenen of ze zouden winnen of verliezen. Coalitiegenoot de ChristenUnie zou 1 van hun 2 zetels moeten inleveren. Winnaars zijn de PVV, die van 1 naar 3 zetels zou gaan, de Partij voor de Dieren van 2 naar 3, en ook Denk mag er een zeteltje bij tellen. Andere partijen blijven min of meer gelijk. En van lokale partijen als Student & Starter valt niets te zeggen.
