Gevangenisdirecteur over verkiezingstijd: 'Stemmen hoort erbij'
NIEUWEGEIN - Het liefst zet hij een stembus binnen de muren van de gevangenis, maar dat mag dit jaar niet door de coronamaatregelen. Stemmen vanuit de PI Nieuwegein kan net als in andere penitentiaire inrichtingen alleen per volmacht. Dus doet gevangenisdirecteur Theo Venrooij er alles aan om gedetineerden uit te leggen hoe dat moet.
"Als gedetineerden willen stemmen, moeten ze kunnen stemmen. Ik mag daar geen belemmering in zijn." Stemmen hoort erbij, ook in de gevangenis, vindt Venrooij. "Absoluut. Gedetineerden ondergaan een vrijheidsstraf. Hoe meer je verder afpakt en ze niet laat deelnemen aan de maatschappij; hoe groter de kans op recidive."
Als gedetineerden willen stemmen, moeten ze kunnen stemmen.
Regelmatig krijgt hij de vraag: mogen gedetineerden nog wel stemmen? Venrooij: "Je hebt altijd mensen die zeggen: gooi de sleutel maar weg en pak ze hun kiesrecht af, maar straks zijn gedetineerden weer volwaardige deelnemers aan de maatschappij. Alles wat je hier overeind kunt houden van die maatschappij, is groot goed."
Gedetineerden kunnen dit jaar alleen stemmen per volmacht. Een uitzondering geldt voor gedetineerden van boven de 70 jaar; zij kunnen net als stemgerechtigden buiten de gevangenismuren per brief stemmen.
Wettelijk gezien mag een rechter iemands passief en actief kiesrecht ontnemen, mits diegene is veroordeeld tot een vrijheidsstraf van minimaal één jaar. Stemmen is dan niet mogelijk. Een gedetineerde mag zich dan ook niet verkiesbaar stellen.
Venrooij is kortom groot voorvechter van het kiesrecht van gedetineerden en geeft deze dagen veel uitleg aan mannen die vastzitten. Om te stemmen moeten ze een kopie van hun legitimatiebewijs ophalen bij een bepaalde afdeling; zo kunnen ze een bezoeker machtigen voor hen te stemmen. "Gedetineerden hebben ook allemaal een tv op hun cel; waarop een kabelkrant met uitleg loopt."
Stapel stempassen bezorgd
En zo werd onlangs een enorme stapel van meer dan vierhonderd stempassen bij de gevangenis in Nieuwegein (en bij het detentiecentrum in Zeist, waar een deel van de gevangenen vanwege een verbouwing verblijft) bezorgd. Gesloten enveloppen 'van een vertrouwde afzender'; dus konden ze direct door naar de 'adressen', zoals de cellen in de gevangenis ook wel worden genoemd.
Zelf opent Venrooij liever een eigen stemlokaal in de inrichting. Voor de uitbraak van de coronacrisis kon een gemeente dat organiseren. Dat ging dan om een besloten stemlokaal, waar alleen gedetineerden en personeel van de gevangenis kon stemmen. "Je ziet dat er dan veel meer gestemd wordt. Dan kunnen gedetineerden zelf hun stembiljet in een bus gooien. Helaas kan het in coronatijd niet."
Ook in de buitenwereld zijn er mensen die denken: wat zou het, er verandert toch niks.
Hoe hoog het opkomstpercentage dit jaar zal zijn, durft Venrooij niet te zeggen. "Daar ben ik heel neutraal in. Ik ga niet kijken wie er stemt of een machtiging afgeeft. Ik wil er vooral voor zorgen dat ze begrijpen hoe het werkt." Venrooij weet dan ook niet welke partijen populair zijn onder gedetineerden.
Geen campagne
Campagne wordt er binnen de muren amper gevoerd. Celdeuren hangen niet volgeplakt met verkiezingsposters. Een gedetineerde die zich verkiesbaar stelt, heeft Venrooij nog nooit meegemaakt. En 'natuurlijk' zijn er ook gedetineerden die niet stemmen, omdat ze het gevoel hebben dat het niets uitmaakt.
Eén ding is zeker, weet Venrooij. Er zijn ook gedetineerden geïnteresseerd in politiek, die aan de buis gekluisterd zitten tijdens tv-debatten. "Het zijn net mensen", zegt hij, een veelgehoorde zin van deze gevangenisdirecteur. Hij voegt eraan toe: "Ook in de buitenwereld zijn er mensen die denken: wat zou het, er verandert toch niks. Maar dan denk ik altijd: wie niet stemt, heeft later ook geen recht van spreken."
