RIVM: Tekort aan mondkapjes speelde wél een rol bij advies voor ouderenzorg

Het Haltna Huis in Houten, 25 mei. Bezoekers van verzorgingshuizen werden wel verplicht om mondkapjes te dragen.
Het Haltna Huis in Houten, 25 mei. Bezoekers van verzorgingshuizen werden wel verplicht om mondkapjes te dragen. © ANP
BILTHOVEN/PROVINCIE UTRECHT - Schaarste bij de voorraad mondkapjes speelde wel degelijk een rol bij een belangrijk advies voor de ouderenzorg "en dat hebben we ook nooit ontkend", zegt het RIVM in Bilthoven. Het gezondheidsinstituut reageert daarmee op het nieuws dat de beroepsgroep eerst niet, en nu wel mondkapjes op moet bij het verzorgen van senioren. Wel geeft het RIVM toe dat het aanpassen van de richtlijn duidelijker gemeld had moeten worden.
Maandenlang hoefden medewerkers in de ouderenzorg geen mondmasker te dragen wanneer ze maar kort bij een coronapatiënt of iemand met coronaklachten kwamen, zelfs binnen een straal van 1,5 meter. Minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid hield tot nu toe vol dat de richtlijnen er waren om niet onnodig mondkapjes te verspillen, maar wat er in stond zou puur over veiligheid gaan, niet over schaarste.
Volgens Nieuwsuur klopt die bewering niet. Schaarste speelde ook een rol bij het advies dat het RIVM voor het ministerie opstelde, aldus het tv-programma.

Mondmaskers nu noodzakelijk

Het RIVM heeft de mondkapjesrichtlijn in de ouderenzorg stilzwijgend aangepast, zegt Nieuwsuur. Voortaan zijn mondmaskers 'noodzakelijk', ook als medewerkers snel iets willen pakken of even medicijnen aangeven. Aan de wijziging ligt geen nieuw wetenschappelijk inzicht ten grondslag, liet het RIVM weten aan Nieuwsuur. Uit de reactie van vandaag valt op te maken dat het instituut het eerdere advies te onduidelijk vond en in lijn wilde brengen met richtlijnen die in ziekenhuizen gelden.
Het oude advies was volgens het RIVM wel degelijk gebaseerd op de schaarste aan persoonlijke beschermingsmiddelen die toen heerste, in combinatie met de inschatting dat er een 'zeer klein risico' was om bij vluchtig contact besmet te raken. Inmiddels schat het RIVM het risico op besmetting nu toch hoog genoeg in om het advies aan de ouderenzorg te corrigeren. Dat is in augustus gebeurd.

Geen schaarste meer

Een woordvoerder van het RIVM zegt dat de richtlijn is aangepast, omdat er tegenwoordig geen schaarste meer is. De aangepaste richtlijn is op 17 augustus naar de zorgkoepels gestuurd. In een reactie op het nieuws van vandaag schrijft het RIVM: "In deze e-mail hebben we niet expliciet aangegeven dat de passage over vluchtige contact was verwijderd. Het was beter geweest als we dit duidelijk hadden vermeld."
Seniorenorganisatie KBO-PCOB in Nieuwegein is geschokt over het nieuws. "Schandalig!", schrijft directeur Manon Vanderkaa in een reactie. "Nu zijn verzorgers, ouderen, mantelzorgers en naasten op het verkeerde been gezet. Terwijl er zo veel angst onder senioren was. Die angst blijkt nu terecht." KBO-PCOB zegt dat ze afgelopen maanden via Meldpunt Thuiszorg veel vragen over veiligheid kreeg.

Politieke druk

Voorzitter Anneke Westerlaken van CNV Zorg & Welzijn in Utrecht reageert via Twitter: "Het RIVM dient zijn adviezen te baseren op wetenschappelijk onderzoek en niet aan te passen op basis van politieke druk. Dit nieuws betekent een ernstige aantasting van het vertrouwen van zorgpersoneel op de werkvloer in het RIVM."
"Dit kan niet zonder gevolgen blijven", zegt ze verder. "Het is een feit dat er gemarchandeerd is met de gezondheid van zorgpersoneel, hun familie en cliënten. We gaan ervan uit dat zorgpersoneel dat hier op enigerlei wijze schade van heeft ondervonden hiervoor wordt gecompenseerd."

Voor de gek gehouden

Ook oppositiepartijen in de Tweede Kamer zijn boos. "Om laaiend van te worden", zegt Lilian Marijnissen van de SP. "Zo vaak hebben we gevraagd waarom niet al onze zorgverleners voldoende bescherming kregen. Nu komt uit: deze fout was natuurlijk toch gebaseerd op een tekort aan materialen." PVV-leider Geert Wilders wil weten of "medewerkers in de ouderenzorg voor de gek zijn gehouden" en of de Tweede Kamer "is voorgelogen".
Volgens Wilders is het "code rood voor de minister als dit waar is". "Dus zorgmedewerkers en patiënten zijn willens en wetens in gevaar gebracht? Schandalig", zegt GroenLinks-voorman Jesse Klaver. "Liegen over veiligheidsrisico's is onacceptabel." Kamerlid Vera Bergkamp van coalitiepartij D66 wil opheldering van het kabinet. "De Tweede Kamer heeft hier zo vaak een vraag over gesteld. En nu dit. Benieuwd naar de reactie", schrijft ze op Twitter.
De Kamer debatteert dinsdag met premier Rutte en minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid over corona.