Provincie verdroogt in rap tempo: 'Met z'n allen aan de bak'

UTRECHTSE HEUVELRUG - "Droogte is een sluipmoordenaar." Het zijn woorden van boswachter Joris Hellevoort. Hij werkt bij het Utrechts Landschap en ziet bomen zwoegen met de droogte en hitte van deze zomer, bijvoorbeeld op landgoed Hoog Beek en Rooyen in Zeist. "Kijk naar deze beuk. Best een oud beukje al, kon zeker nog vijftig jaar mee, maar de afgelopen paar jaar is het zo hard gegaan met de droogte. Eigenlijk is 'ie in twee jaar tijd helemaal weg. Begin deze zomer kon hij nog net een paar blaadjes groen houden. Tot de hitte kwam. Toen was het gewoon klaar."
Voor het derde jaar op rij heeft Nederland en ook de provincie Utrecht te maken met een warme en droge zomer. Een direct effect is dat het grondwater niet zo snel weer aanvult, waardoor reserves onder druk komen te staan. De regenbuien van deze zomer hebben alleen de bovenste bodemlagen natter gemaakt, in lagen daaronder is het nog te droog.

Klimaat

Hellevoort ziet al langer dat de droogte in de provincie toeneemt. Volgens hem is de droogte een trend die na de Tweede Wereldoorlog is ingezet. "Dat komt door grondwateronttrekking. Door agrarische productie: steeds grotere machines die over het land moeten kunnen rijden voor de productie. En nu dan ook de klimaatverandering. We zien nu ineens de gevolgen en dat we te laat zijn."
Het neerslagtekort in Utrecht varieert. In het noordelijke puntje schommelt het rond de vijftien centimeter, in het oostelijke deel rond Rhenen loopt het tekort al snel op tot zo'n dertig centimeter. De maisplanten op een akker nabij Achterberg staan er dan ook verdord bij.

Maatregelen

"Grondwater is een heel systeem", legt hydroloog Marinus van Dijk uit. Van Dijk werkt bij Waterschap Vallei en Veluwe en is iedere week bezig met oplossingen zoeken voor de droogte. "Je ziet hier gras staan dat aardig groen is. Droge en natte fluctuaties zijn normaal, dat hoort bij het weer. Maar een paar maanden droogte en het jaar erop weer, dat is niet goed."
Volgens Marinus van Dijk kan het jaren duren voordat de droogte echt de grond uit is. "Het regenwater moet heel ver weg in de grond kunnen zakken. Het grondwatersysteem is heel traag. Dat vult zich langzaam op en de verdroging verloopt ook langzaam, maar als het zoals nu heel langzaam maar toch gestaag opdroogt, duurt het ook weer lang om dat te herstellen."
Waterschappen zijn al langer bezig met plannen om water in gebieden te houden. Alleen maken de droge zomers het probleem dat erdoor ontstaat zichtbaar en urgent. "Nu hebben we wel goed in zicht waar het gebeurt en wie er last van hebben en ook door kunnen denken in maatregelen", aldus van Dijk. "Wij moeten nog meer water vasthouden. Maar ook boeren moeten maatregelen nemen om het water in hun bodem en sloten vast te houden of dat een gemeente moet zorgen dat regenwater in de bodem verdwijnt en niet in de riolering. Wij kunnen het als waterschap in ieder geval niet alleen."
Droogte in Utrecht

Aan de slag

Boswachter Hellevoort vindt het tijd om "bam, aan de slag!" te gaan. Volgens hem is het al vijf over twaalf. "In de jaren '90 wisten we het ook al, er is alleen toen verzuimd om iets te doen. We hebben weggekeken. We gaan nu met z'n allen aan de bak. Links, rechts, maakt niet uit. Iedereen moet gaan staan voor de natuur en tegen de klimaatverandering."
In het park staat nog een beuk met hevige dorst. Met een soort wikkel is de stam ingepakt en op die manier tegen de zonnewarmte beschermd. In de grond zit extra voeding. Hellevoort hoopt dat die boom het wel haalt.

Overheid

Om de effecten van droogte zo goed mogelijk te bestrijden is de komende jaren zo'n 800 miljoen euro beschikbaar. Minister van Nieuwenhuizen wil dat bedrag gebruiken om Nederland voor te bereiden op de gevolgen van de klimaatverandering en ervoor zorgen dat drinkwater beschikbaar blijft.