Modelspoorbouwer zet uniek stukje Utrechts erfgoed langs zijn baan

"Ik wilde een uniek stukje Nederland langs mijn modelspoorbaan."
"Ik wilde een uniek stukje Nederland langs mijn modelspoorbaan." © RTV Utrecht / Boukje Jansen van Galen
HOLLANDSCHE RADING/BAARN - In onze provincie ligt een uniek stukje spoor. Tussen Blauwkapel, bij Utrecht en Hilversum, zijn de bovenleidingportalen niet van staal maar van beton. Wat ze nog bijzonderder maakt, is dat ze in de vorm van een gotische boog zijn gegoten en zelfs Rijksmonument zijn.
Gotische spoorbogen bij Hollandsche Rading.
Gotische spoorbogen bij Hollandsche Rading. © RTV Utrecht / Boukje Jansen van Galen
Modelspoorbouwer Peter Belmer heeft ze langs zijn modelspoorbaan staan. "Ik ben altijd gefascineerd door de techniek en ik wilde een uniek stukje Nederland op mijn eigen spoorbaan hebben." Hij heeft de bogen uit kunststof laten frezen en alle andere onderdelen zelf gemaakt.
Modelspoorbouwer zet uniek stukje Utrechts erfgoed langs zijn baan
De gotische bogen zijn in de Tweede Wereldoorlog gemaakt. Al in de Eerste Wereldoorlog werd begonnen met de elektrificatie van het spoor. De stoomtrein moest in die tijd plaatsmaken voor de elektrische trein. En dus moesten er portalen komen om de bovenleidingen aan op te hangen. Die werden van staal gemaakt. Maar al aan het einde van de jaren 30 was staal schaars. En door de Tweede Wereldoorlog werd die schaarste nog nijpender. Want de Duitsers namen het staal in beslag om er wapens en kogels van te maken. En dus werden de portalen van beton gemaakt. De verantwoordelijk ingenieur J. Cuperus, bedacht de sierlijke, gotische vorm. Peter: "Men had in de middeleeuwen al ontdekt dat ze enorme krachten konden hebben, kijk maar naar de kerken."
Kerk met gotische bogen.
Kerk met gotische bogen. © Het Utrechts Archief
Per dag werden vier halve bogen voor twee complete portalen door zo'n 18 mannen met behulp van twee portaalkranen geplaatst. De portaalhelften kunnen scharnieren aan de voet en werden tegen elkaar geklapt.
De betonnen bogen worden tegen elkaar geklapt.
De betonnen bogen worden tegen elkaar geklapt. © Het Utrechts Archief
In 1944 bleek dat de constructie veel degelijker was dan de stalen constructies. In dat jaar werden de koperen bovenleidingdraden door de bezetters weggehaald en naar Duitsland afgevoerd. Op andere plekken knapten de stalen portalen af bij het losknippen van de draden. De gotische bogen bleven overeind staan.
Aan het werk.
Aan het werk. © Het Utrechts Archief
Dit staaltje elegante techniek moest wel wat kosten. De betonnen constructie was veel duurder om te maken dan portalen van staal. Want beton wordt gegoten in mallen. Dus als het spoor bijvoorbeeld op een bepaalde plek breder was, dan moesten er nieuwe mallen gemaakt worden. Stalen portelen worden getrokken en kun je op lengte afzagen. Vandaar dat het bij een paar kilometer gotische bogen is gebleven. En komen er alleen nog nieuwe langs een modelspoorbaan. Peter: "Ik vind het een prachtig ontwerp. En dat ik niet de enige ben zie je op het station in Hollandsche Rading, waar een prachtig gedicht hangt over dit fraaie stukje Nederlandse cultuur."
Gedicht F. Wilbrink
Ranke vrouwen zijn het, balletdanseressen
waar overal elders schonkige Russische
gewichthefsters de bedrading tillen. Nee,
gedichten in het landschap, vormen die zowel
functioneel als bloedmooi zijn.