Frank hielp slachtoffers tramaanslag: 'Een man wilde eerst een sigaret'

UTRECHT - "Ik liep door de woonkamer en hoorde iets op het nieuws. Toen heb ik meteen de televisie aangezet en zag ik wat er aan de hand was. Ik had direct iets van: ik moet gaan bellen." Frank Ridderhof werkt als vrijwilliger bij Slachtofferhulp Nederland en had op 18 maart 2019 voor het eerst piketdienst.
Frank Ridderhof
Frank Ridderhof © RTV Utrecht
"Ik was volgens mij binnen 20, 25 minuten halverwege Utrecht en toen ben ik uiteindelijk op politiebureau Marco Pololaan terechtgekomen." Zijn collega's waren toen al in actie op de plek van de aanslag. Net op die dag waren medewerkers van Slachtofferhulp druk bezig met een verhuizing. Het nieuwe hoofdkantoor staat vlakbij het 24 Oktoberplein. De tram die stilstond op het plein was vanuit het pand te zien.
Op het politiebureau stapt Frank op mensen af en probeert contact te leggen. "Ik vroeg aan een man waar hij het meest behoefte aan had, waarop hij zei: 'een sigaret." Dat is Frank voor hem gaan regelen en daarna is hij het gesprek met de man aangegegaan. "Ik heb hem wel zijn verhaal laten vertellen, wat er gebeurd was. Wat hem was overkomen. Daar heb ik ook wel vragen over gesteld, maar ik ga niet naar details vragen als hij er zelf niet mee komt natuurlijk. Het is al traumatisch genoeg is. Dus die man heeft verteld wat hem is overkomen en wat voor emoties dat bij hem heeft opgewekt en wat voor angsten hij daarvan heeft gekregen."
Ik probeer in de eerste plaats verbinding met ze te leggen
Frank Ridderhof
Frank vervolgt: "Hij durfde bijvoorbeeld niet meer met het openbaar vervoer te reizen, want hij moest nog een eind reizen om thuis te kunnen komen. Toen stond ik al op het punt om hem zelf maar thuis te gaan brengen. Maar ja, we konden het bureau toen nog niet uit. Een tijdje later hoorde ik dat een collega van hem zich gemeld had en die mocht hem toen meenemen. Maar toen moest die man wel door de politie over een brug worden gebracht, want de hele buurt was hermetisch afgesloten."
Beluister hier de podcast met Frank Ridderhof:

VERBINDING

Hoe begin je een gesprek met een ooggetuige? Frank Ridderhof zegt: "Gewoon proberen te beginnen. Soms doe je dat zelfs door dezelfde woorden te gebruiken die mensen gebruiken, omdat het herkenbaar is voor ze. Ik probeer eigenlijk allerlei zaken te gebruiken die ervoor zorgen dat zij zich zoveel mogelijk op hun gemak voelen."
"Ik ga ze niet als een therapeut uit zitten vragen, zo werkt dat niet. Als eerste benoem ik wat hen is overkomen. Dat het verschrikkelijk is waar ze in betrokken zijn geraakt. Soms is het dan een stortvloed van dingen die mensen vertellen. En dan pik ik er een paar dingen uit waar we op door kunnen praten. Maar dat is per mens en per geval weer verschillend."
Frank Ridderhof blikt terug op de hulp die hij bood na de tramaanslag
"Wanneer je vanuit een hulpverleningssituatie met mensen omgaat, dan kun vijftig procent gebruiken van hetgeen je daar als tools voor mee hebt gekregen vanuit opleidingen of ervaring. En die andere vijftig procent ben jijzelf als mens en die moet je ook zeker gebruiken in die contacten."
De impact van alles bij elkaar was huge. Een beetje surrealistisch eigenlijk
Frank Ridderhof
Medewerkers van slachtofferhulp, zoals Frank, krijgen zelf ook begeleiding. Toch heeft hij momenten die hij niet vergeet. "Ja, dat politiebureau. Met al die zwaarbewapende agenten met allemaal kogelvrije vesten... Het was een soort van oorlogsgebied. Dat was de eerste indruk die ik kreeg. Het was alleen al heel moeilijk om binnen te komen, via verschillende trappen ging dat. Agenten waren ook overstuur... Dus de impact van dat alles bij elkaar was huge. Een beetje surrealistisch eigenlijk."
Dat de stad op slot was en dat er een klopjacht gaande was op de dader, daar heeft Frank die dag niet heel veel van meegekregen. "Dat heb ik achteraf gehoord. Er was geen nieuws daar, er stonden geen tv's te klapperen. Het was natuurlijk wel zo dat op het moment dat ik op het middaguur het politiebureau inkwam, dat het heel streng bewaakt was. Toen had je wel het idee dat het helemaal afgeschermd was en dat je niet verder kon. De enige informatie waar we op zaten te wachten is of het veilig genoeg was om naar huis te gaan."
"Het was wel zo dat die gesprekken plaatsvonden in ruimtes waar ook andere slachtoffers waren. En die haakten ook in op de gesprekken die je voerde. Zodat je een soort groepsgesprek kreeg. En daarin was het ook wel fijn om te merken dat die mensen ook onderling met elkaar praatten over hetgene dat ze meemaakten en dat ze emoties uit konden wisselen."

KLOOF

Frank had na de aanslag niet het gevoel dat de kloof tussen verschillende groepen Utrechters groter is geworden. Juist het tegenovergestelde: "Omdat ik eigenlijk alleen maar mensen ben tegengekomen die slachtoffer zijn geweest van deze situatie. Zelfs als hulpverlener, als politieman, ben je slachtoffer. Maar ook mensen die in de wijk woonden, kinderen die door hun moeder niet van school gehaald konden worden. Ik heb eigenlijk alleen maar slachtoffers gezien. Ik had wel het gevoel dat dat verbond. Het is dan ook heel erg goed geweest dat ze heel snel die dader hebben opgepakt, zodat het dan geïsoleerd wordt tot een persoon, tot een kwaad. Dat zorgt er dan voor dat al de anderen daardoor zijn verbonden. Dat is niet het kwaad."

ACHTERGRONDVERHAAL

In onderstaand achtergrondverhaal blikken we terug en vooruit met direct betrokkenen. Wat heeft de aanslag met hen gedaan? Wat is de impact geweest op de stad Utrecht?